وسواس فکری مذهبی چیست

انواع مختلفی از وسواس وجود دارند که می‌توانند هریک از ما را در مراحلی از زندگی به خود گرفتار کنند. وسواس علیرغم سادگی ظاهری و گستردگی ابتلا به آن در میان مردم جامعه، می‌بایست جدی گرفته شود. زیرا فرد و اطرافیان وی را بسیار آزار داده و حتی می‌تواند آسیب‌های جسمی و روحی جدی به بار آورد. وسواس فکری مذهبی که مختص افراد مذهبی و مقید به دین است نیز از این قائده مستثنی نخواهد بود. لازم است که نشانه‌ها و علائم وسواس را بشناسیم تا بطور آگاهانه آن را مهار کنیم. بدون شک اطلاع پیدا کردن از اینکه افکار آزار دهنده‌ی ما حقیقت نداشته و سرابی از وسواس است، ما را در درمان و کنترل آن‌ها یاری خواهد کرد.

علائم وسواس فکری مذهبی

وسواس عمدتا از اضطراب و ترسی که سعی می‌کند ما را تحت کنترل خویش بگیرد، ناشی می‌شود. وسواس فکری مذهبی، دقیقا هنگامی رخ می‌دهد که یک سری افکار وسواس‌گونه با پس زمینه‌ی دینی، مذهبی و اعتقادی، به ذهن فرد خطور می‌کند. این ذهنیات اگر کنترل و مهار نشوند، در نهایت منجر به بروز انواع رفتارهای وسواسی و الگوهای عمل تکراری می‌شوند. هم‌چنین، در درجات بسیار شدید انواع وسواس فکری مذهبی، فکر فرد آن قدر در حال نزاع درونی به سر می‌برد تا آسیب‌های جبران ناپذیری به روان او وارد شده و در نهایت دست به دامن پزشکان شود.
بنابراین بهترین کار این است که به محض آن که از بروز اختلال وسواس فکری مذهبی مطلع شدید، بلافاصله روش‌های درمان آن را به کار بگیرید. بیماری وسواس فکری مذهبی که به آن scrupulosity نیز می‌گویند، سرشار از تردید در اعمال دینی و مسائل احکام است. اما مساله به همین‌جا نیز ختم نمی‌شود، بلکه در وسواس فکری مذهبی شدید، اضطراب و ترسی شدید در رابطه با درستی و نادرستی اعتقادات ذهن را احاطه می‌کند.
هم‌چنین ممکن است افکاری ناخواسته و کفر‌آمیز با محوریت توهین به اعتقادات وی به ذهن خطور کرده و قطع به یقین، بسیار برای شخص آزار دهنده خواهد بود. در ادامه با علائم و انواع وسواس فکری مذهبی آشنا خواهیم شد. روانشناسان معتقدند که این اختلال می‌تواند در هر فردی با هر دین و مذهبی اتفاق افتاده و ارتباطی با اساس ادیان و اعتقادات نخواهد داشت، بلکه صرفا به فکر اشخاص مرتبط است.

 

انواع وسواس فکری مذهبی

 اختلال وسواس فکری مذهبی شدید و غیر شدید در هر درجه دارای علائم خاص خود هستند که در این قسمت به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
عدم اطمینان از درست ادا کردن اعمال مذهبی مانند نماز، روزه، دعا، حج و مانند آن.

• افکار سرشار از شک و تردید نسبت به همه‌ی باورهای اعتقادی و مذهبی (گرچه دلیل محکمی نیز نداشته باشد).
• گزاره‌های ذهنی کفرآمیز با محوریت توهین به مقدسات، اعتقادات، خدا و شخصیت‌های مذهبی بزرگ.
• ‌انجام اعمال مذهبی برای چندین بار بیشتر از آن‌چه مورد نیاز است، به دلیل شک به درستی انجام آن‌ها.
• هراس بیش از حد در مورد این که نکند دچار کفر و شرک شده و اعتقاداتش را از دست بدهد.
• شرکت بیش از حد در مراسم و انجام اعمال مذهبی به دلیل ترس و اضطراب افراطی از عذاب ابدی پروردگار.
• بروز رفتارهای وسواس تمیزی در حوزه‌ی پاکی (طهارت) و نجسی اشیا، لباس‌ها و حتی بدن.

این موارد از مهم‌ترین انواع وسواس فکری مذهبی است که ممکن است همه‌ی ماها به آن دچار شویم. اکنون باید به این مساله بپردازیم که آیا درمان وسوس فکری مذهبی ممکن است؟ با چه راه‌هایی می‌توان این بیماری را کنترل کرده و بهبود بخشید؟

 

درمان وسواس فکری مذهبی

قدم اول در درمان اختلال وسواس فکری مذهبی، درک از مبتلا شدن به این بیماری با آگاهی از نشانه‌های آن است. حتی تخمین زده می‌شود که اگر بیماری از وسواس‌آمیز بودن افکار خود و بیهوده بودن آن‌ها اطلاع داشته باشد، تا چند برابر زمان کمتری برای درمان نیاز خواهد داشت.
پس از اطلاع از وجود وسواس، نوبت آن است که منشا بروز آن را پیدا کنیم. در اغلب بیماران، ریشه‌ی بروز وسواس مذهبی، ترس، اضطراب و اجبارهایی است که در فکر به وی تحمیل می‌شود. علاوه بر این‌ها، ترس از اینکه گناهکار باشد، به تبدیل شدن کم‌ترین نشانه‌ها به وسواس فکری مذهبی شدید، کمک خواهد کرد.
بنابراین اولین قدم در این مورد، کنترل اضطراب درونی و اطمینان دادن به شخص در این مورد است که ابدا گناهکار نیست. زیرا انسان بابت اعمال ارادی ناپسند خود در محضر خداوند مجازات می‌شود، نه اعمال غیر ارادی و سهوی مانند ذهنیات. به طوری که دوف، یک رهبر مذهبی، به مذهبیون چنین می‌گوید که «لطفا ابتدا به شک و تردیدهایتان شک کنید و سپس به درستی ایمان و اعتقاداتتان!»
در کنار آگاهی و پیدا کردن سرمنشا، می‌بایست از پاسخ دادن به افکار وسواس آمیز با انجام رفتارهای مرتبط خودداری کرد. بی اعتنایی به این افکار برای راحت شدن از شرشان بسیار بهتر از نزاع درونی برای شکست دادنشان است. خودداری از انجام رفتارهایی که بیماری وسواس فکری مذهبی به آن فرمان می‌دهد، بهتر است به تدریج انجام شود تا موفقیت آمیز باشد.
سعی کنید برای دور کردن افکار مزاحم، به انجام ورزش‌های جمعی بپردازید که در کنترل افکار مزاحم و رفع استرس بسیار کمک خواهد کرد. می‌توانید زمانی که هجوم افکار وسواسی آغاز می‌شود، خود را به انجام کاری که نیاز به تمرکز دارد سرگرم کنید تا حواستان پرت شود. حتی می‌توانید یک عدد سه یا چهار رقمی درنظر بگیرید، و از آن سه تا سه تا کم کنید تا به صفر برسد.
به جای ملامت خود و احساس گناهکار بودن، بهتر است در لحظه بر روی نقاط مثبت، توانمندی‌ها و خوبی‌های خود تمرکز کنید. سپس آن‌ها را نوشته و با مرورشان برای خود ارزش قائل شوید. محققان یک روش دیگر را نیز در درمان وسواس فکری مذهبی شدید موثر می‌دانند. کافی است افکار مزاحم وسواس گونه را روی یک کاغذ ثبت کرده، سپس از روی آن‌ها بلند بخوانید و صدای خود را ضبط کنید. این صدا را حداقل 6 بار در روز و هر دفعه 45 دقیقه گوش کنید. گفته می‌شود اگر این عمل به مدت دو هفته طول بکشد، ذهن از آن‌ها خسته شده و دیگر اجازه‌ی ورودشان را نمی‌دهد.
بدیهی است که اصلی‌ترین درمان را باید با مراجعه به درمانگر و روانشناس با تجربه پیگیری کرد. پس از آن دریغ نکردن و انواع وسواس فکری مذهبی را جدی بگیرید.

در این مقاله با علائم، انواع و شیوه‌های پیشنهاد شده در درمان وسواس فکری مذهبی شدید و غیر شدید آشنا شدیم. اگر خود یا اطرافیانتان از این اختلال رنج می‌برید، حتما آن را جدی گرفته و در بهبود آن سستی نکنید.