بیماری ام اس چیست؟ علائم ام اس تا کنترل و درمان آن

بیماری ام اس چیست؟ علائم ام اس تا کنترل و درمان آن

بیماری ام اس در واقع اختلال در سیستم ایمنی بدن است. هنگامی رخ دادن این اختلال، سیستم ایمنی بدن دچار اشتباه می‌شود و به اعضای بدن فرد به چشم یک بیگانه نگاه می‌کند و به آن‌ها حمله‌ور می‌شود. در این بیماری سیستم ایمنی به پوشش اعصاب بدن حمله کرده و موجب تخریب پوسته "میلین" می‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد پیام‌های عصبی از مغز به عضلات و از عضلات به مغز انتقال پیدا نمی‌کنند که همین امر موجب رو به‌ رو شدن بیمار با علائم ام اس می‌شود.

در ادامه این مقاله شما را با علائم ام اس و این بیماری بیشتر آشنا می‌کنیم.

بیماری ام اس چیست؟

مالتیپل اسکلروزیس یا همان ام اس به بیماری خود ایمنی گفته می‌شود. هنگامی که این مشکل برای فرد بیمار رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های عصبی حمله‌ور می‌شود و میلین یا چربی‌های دور عصب را از بین می‌برد. میلین‌ها که به صورت پلاک‌های دسته جمعی یا تک تک در اندازه‌های بزرگ و کوچک وجود دارند موجب تخریب یا التهاب می‌شوند.

هنگامی که میلین‌ها از بین می‌روند سیستم عصبی بدن که وظیفه انتقال پیام بین اعضای بدن را دارد نمی‌تواند کار خود را به درستی انجام دهد و دیگر قدرتی بر روی اعضای بدن ندارد. با توجه به اینکه پلاک‌ها در هر نقطه از دستگاه عصب مرکزی می‌توانند وجود داشته باشند، نشانه‌های بیماری در هر فرد متفاوت خواهد بود.

علائم بیماری ام اس

• مشکلات بیماری
• ضعف و خستگی
• عدم تعادل و سرگیجه
• بیحسی یا مور مور شدن بدن
• اختلالات جنسی
• مشکلات شناختی
• مشکلات مثانه
• درد و گرفتگی عضلات

حمله ام اس چگونه است و موجب بروز چه مشکلاتی می‌شود؟

• خستگی و ضعف

یکی از شایع‌ترین علائم بیماری ام اس خستگی است. بیشتر افرادی که به پزشکان مراجعه می‌کنند این مشکل را دارند. هنگامی که فرد احساس خستگی می‌کند نمی‌تواند امور روزمره خود را به درستی انجام دهد.

بی‌حسی یا مور مور شدن
از دیگر علائم شایع بیماری ام اس خواب رفتگی دست، صورت و پاها است. به طور کلی این عامل یکی از اولین نشانه‌هایی است که در فرد بیمار دیده می‌شود. مشکلات حفظ تعادل در راه رفتن و هماهنگ نبودن اعضای بدن شایع‌ترین مشکلاتی هستند که در افرادی که به بیماری ام اس مبتلا هستند رخ می‌دهد. 

• اختلالات در عملکرد صحیحی روده‌ها

اختلال در عملکرد روده یکی دیگر از نشانه‌های ابتلای فرد به ام اس است.

• اختلالات در عملکرد مثانه

اختلال در عملکرد مثانه از دیگر نشانه‌های بیماری ام اس است که در آن فرد دچار عدم توانایی کنترل ادرار می‌شود.

• مشکلات بینایی

مشکلات بینایی هم یکی از نشانه‌های این بیماری است. هنگامی که فرد به صورت ناگهانی دچار تاری دید، دوبینی و درد چشم می‌شود ممکن است که دچار ام اس شده باشد. 

• گرفتگی و درد عضلات

درد و گرفتگی از دیگر علائم ام اس است که در بیشتر افراد مبتلا به این بیماری اتفاق می‌افتد.

• عدم تعادل و سرگیجه

سرگیجه و احساس سبکی سر یکی از متداول‌ترین مشکلات در افراد مبتلا به ام اس است. هنگامی که این مشکل برای فرد رخ می‌دهد احساس می‌کند که اشیا به دور سر او می‌چرخند.

• اختلالات شناختی

تغییرات شناختی از دیگر نشانه‌های بیماری ام اس است که حدود 50 درصد از افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند تا حدی این نشانه را در خود دارند.

• اختلال در بلع غذا

اختلال در بلع غذا که به دلیل آسیب‌های اعصابی که وظیفه کنترل عضلات دهان و حلق را بر عهده دارند اتفاق می‌افتد.

• اختلالات تکلم و زبان

اختلال در صحبت کردن از دیگر نشانه‌های بیماری ام اس است که حدود 40 درصد از مبتلایان آن را در خود دارند.

• مشکلات شنوایی

یکی از علائمی که تنها در 6 درصد بیماران مبتلا به ام اس دیده می‌شود کاهش شنوایی است.

• لرزش بدن

لرزش بدن یکی دیگر از نشانه‌های علائم بیماری ام اس است که تا حدی غیر قابل کنترل می‌شود. هنگامی که فرد به این مشکل دچار می‌شود باید در اولین فرصت به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند.

چه افرادی بیشتر به بیماری ام اس مبتلا می‌شوند؟

طبق تحقیقات انجام گرفته، بیماری ام اس در آقایان در سنین 20 تا 40 سال و در خانم‌ها 5 سال زودتر از آقایان مشاهده می‌شود. با توجه به اینکه علت قطعی بیماری ام اس هنوز مشخص نیست اما دلایلی وجود دارند که می‌توانند نشان‌ دهنده بروز بیماری ام اس در فرد باشند.

دلایل بیماری ام اس

• ژنتیک

هنگامی که یکی از اقوام درجه یک شما دچار بیماری ام اس شده باشد امکان مبتلا شدن شما به این بیماری 3 درصد ببشتر از دیگران است.

• کمبود ویتامین D 

کمبود ویتامین D یکی از عوامل بروز بیماری ام اس در فرد است.

• عفونت 

 برخی از ویروس‌ها با بیماری ام اس در ارتباط می‌باشند.

• عوامل جغرافیایی

بیماری ام‌ اس در بسیاری از کشورهایی که دارای آب و هوای معتدل هستند مانند جنوب کانادا، جنوب استرالیا، نیوزلند و... بیشتر اتفاق می‌افتد.

• ابتلا به بیماری های خود ایمنی

بیماری‌هایی همچون مانند بیماری روده تحریک پذیر، دیابت نوع یک و بیماری‌های تیروئید از دسته بیماری‌هایی هستند که ریسک ابتلای فرد به بیماری ام اس را افزایش می دهند.

• نژاد هر فرد

این بیماری در افرادی که سفید پوست هستند رایج‌تر است و در افرادی که نژاد آفریقایی دارند بسیار کمتر اتفاق می‌افتد.

• سیگار کشیدن

 سیگار کشیدن از دیگر عوامل بروز بیماری ام اس است.

راه‌های تشخیص ام اس چگونه است؟

برای اینکه تشخیص دهیم فردی مبتلا به بیماری ام اس است یا خیر، راه مخصوصی وجود ندارد اما با معاینه‌هایی می‌توان تشخیص داد که فرد به این بیماری مبتلا است یا خیر. در زیر مهم‌ترین معاینه‌ها برای تشخیص بیماری ام اس را شرح می‌دهیم:

• معاینه چشم

یکی از روش‌های تشخیص بیماری ام اس ارزیابی بینایی و بررسی بیماری‌های چشمی در فرد است.

• تصویر برداری یا MRI

یکی دیگر از روش‌هایی که می‌توان تشخیص داد فردی به این بیماری مبتلا است یا خیر، MRI می‌باشد. در این روش با استفاده از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی تصاویری از نخاع و مغز فرد گرفته می شود و میتوان دید که آیا میلین ها در مغز و نخاع آسیب دیده اند یا خیر.

• معاینه عصبی

 در این روش پزشک عملکرد اعصاب در فرد را بررسی می‌کند. 

• پونکسیون کمری

در این روش یک سوزن بلند در ستون فقرات فرد وارد شده و نمونه‌ای از مایع مغزی و نخاعی او را خارج می‌کنند تا آسیب در نخاع را بررسی کنند.

• آزمایش خون 
• آزمایش گوش داخلی

انواع بیماری ام اس

1. عود و بهبود بیماری ام اس یا relapsing-remitting MS (RRMS):
یکی از شایع‌‌ترین نوع ام اس، عود و بهبود است. در این نوع بیماری حملات بسیار مشخص هستند و با توجه به حملات کامل بیمار همراه با عدم پیشرفت ام اس رخ می‌دهد. این نوع از بیماری ممکن است که ماه‌ها یا سال‌ها به طول بی‌انجامد. 

در این نوع بیماری هنگامی که فرد به ام اس مبتلا می‌شود پس از تجربه حمله ممکن است علائم ایجاد شده یا برطرف شوند یا از خود عوارضی به جا بگذارند. بیشتر افرادی که به بیماری ام اس مبتلا می‌شوند از این دسته از افراد هستند. اگر بیماری شما پس از هر حمله برطرف شد بیماری ام اس شما از نوع خفیف است.

اگر دچار این نوع بیماری شده باشید ممکن است یکی از علائم زیر را تجربه کنید: 

• بروز علائم خفیف یا شدید و عود و بهبودی که ممکن است روزها و یا ماه‌ها به طول بی‌انجامد.
• حمله شدیدی که کاملاً مشخص است و می‌تواند عملکرد مغز شما را دچار مشکل کند.
• بازسازی و بهبودی که به مدت زمانی محدود پس از حملات رخ می‌دهند.

نکته: هنگامی که فردی به این بیماری مبتلا می‌شود اگر توانبخشی کافی دریافت نکند می‌تواند ممکن است به بیماری پیش‌رونده ثانویه تبدیل شود که به طور میانگین پس از 10 سال رخ می‌دهد.

2. عود کننده-پیشرونده (PRMS) progressive-relapsing MS:
در این نوع بیماری افرادی که به عود کننده پیشرونده مبتلا می‌شوند ابتدا دچار پس‌رفت می‌شوند اما پس از پیشرفت، بیماری بدون بهبودی رخ می‌دهد. به طور میانگین 5 درصد از افرادی که بیماری ام اس مبتلا می‌شوند از این دسته هستند.

3. پیشرونده اولیه یا primary-progressive MS (PPMS):
در این وضعیت بیمار به صورت ممتد بدتر می‌شود البته در بعضی از مواقع برای مدت کوتاهی ممکن است که بیمار به ثبات برسد و یا ممکن است که برای مدتی بهبود پیدا کند.

4. پیشرونده ثانویه یا secondary-progressive MS (SPMS): 
حدود 65 درصد از افرادی که به بیماری ام اس به نوع عود و بهبود مبتلا می‌شوند در دوره زمانی محدود دچار پس‌رفت می‌شوند. بنابراین نتیجه می‌گیریم که در این بیماری اسکلروز متعدد ابتدا فرد دچار بیماری ام اس از نوع عود و بهبود شده اما پس از مدتی دچار ام اس پیشرونده می‌شود. این روند می‌تواند تا 19 سال طول بکشد.

راه‌های پیشگیری از ام اس در افرادی که به آن مبتلا نشده‌اند: 

• کنترل سطح ویتامین D بدن

مصرف پنیر، روغن کبد ماهی، کره، ماست، شیر موجب متعادل نگه داشتن سطح ویتامین D بدن می‌شود.

• پرهیز از مصرف دخانیات

سیگار کشیدن احتمال ابتلای فرد به بیماری ام اس را 1.5 برابر افزایش می‌دهد.

• کنترل استرس‌های روزانه

استرس می‌تواند موجب افزایش احتمال ابتلای فرد به بیماری ام اس شود. بنابراین حتما باید میزان استرس روحی خود را کنترل کنید.

• مصرف فیبرهای غذایی

شما با مصرف سبزیجاتd که حاوی مقدار زیادی فیبر هستند احتمال مبتلا شدن به بیماری ام اس را کاهش می‌دهید.

• مصرف ماهی

با توجه به مقدار زیادی امگا 3 در ماهی و خاصیت ضد التهابی که دارد در کشورهایی که افراد ماهی زیاد مصرف می‌کنند بیمار ام اس کمتری گزارش شده است. 

• مصرف چربی‌های غیر اشباع 

روغن‌های غیر اشباع مانند روغن آواکادو و روغن زیتون احتمال بروز بیماری ام اس را کاهش می‌دهد.

• مصرف قهوه

نوشیدن قهوه موجب کاهش احتمال ابتلای فرد به بیماری ام اس می‌شود.

• محل زندگی

محل‌هایی که آلودگی زیادی دارند احتمال ابتلای فرد به بیماری ام اس را افزایش می‌دهند.

• حفظ شاخص توده بدنی سالم

اگر شاخص توده بدنی فرد بیشتر از 25 باشد احتمال ابتلای فرد به بیماری ام اس نیز متاسفانه بیشتر می‌شود. بنابراین باید به وزن و بدن خود اهمیت بیشتری بدهید.

راه‌های کنترل بیماری ام اس در افرادی که به آن مبتلا هستند: 

• شرایط محیطی

افرادی که دچار بیماری ام اس هستند به گرما و رطوبت حساس می‌باشند زیرا این عوامل می‌توانند علائم بیماری ام اس را افزایش دهند. اگر در چنین شرایط محیطی هستید بهتر است که از تهویه مطبوع و پنکه استفاده کنید تا شرایط برای شما بهتر شود. همچنین هنگامی که می‌خواهید در معرض نور خورشید قرار بگیرید بهتر است که بر سر خود یک کلاه بگذارید و از یک فن جیبی برای خنک کردن خود کمک بگیرید و همچنین به همراه خود یک آب آشامیدنی خنک نیز داشته باشید.

• رژیم غذایی 

افرادی که به بیماری ام اس مبتلا هستند به ویژه خانم‌ها بیشتر از دیگر افراد در معرض انواع سکته‌های مغزی، حمله قلبی و نارسایی‌های قلبی هستند. بنابراین اینگونه افراد باید رژیم غذایی معتدلی داشته باشند تا از بروز بیماری‌ها جلوگیری کنند.
به عنوان مثال چربی‌های ترانس بالا موجب افزایش التهاب رگ‌های خونی و در نهایت موجب افزایش مشکلات قلبی و عروقی می‌شوند. با توجه به افرادی که دچار بیماری ام اس هستند باید از مصرف هرگونه غذایی که دارای چربی‌های ناسالم می‌باشند خودداری کنند. به طور کلی افرادی که دچار بیماری ام اس هستند باید وزن خود را متعادل نگه دارند زیرا چاقی می‌تواند تحرک بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

• عفونت

عفونت یکی از مهم‌ترین عواملی است که افراد مبتلا به ام اس باید به آن دقت داشته باشند. این عفونت بیشتر به دلیل افزایش دمای بدن است. به طور کلی افرادی که به بیماری ام اس مبتلا هستند باید خود را در برابر عفونت‌هایی مانند سرماخوردگی مصون نگه دارند.

درمان بیماری ام اس

با توجه به اینکه درمان قطعی برای درمان بیماری ام اس وجود ندارد اما روش‌هایی نیز برای غلبه بر مشکلاتی که پس از بیماری ام اس به وجود می‌آید، وجود دارد. به طور کلی شما می‌توانید از روش‌های دارویی کاردرمانی فیزیوتراپی و روانشناسی برای بهبود وضعیت خود کمک بگیرید.

درمان فیزیوتراپی و کار درمانی ام اس

در این روش تمریناتی برای بهبود راه رفتن، هماهنگی تعادل و تقویت عضلات وجود دارند که متخصص با توجه به مشکلات شما هر یک از این روش‌ها را پیشنهاد می‌کند که انجام دهید. همچنین در صورت لزوم متخصص به شما آموزش می‌دهد که چگونه از وسایل کمک حرکتی مانند ویلچر، عصا یا واکر کمک بگیرید.

از دیگر کمک‌هایی که فیزیوتراپ می‌تواند به شما کمک کند می‌توان به مراحل زیر اشاره کرد:

1. ایجاد قدرت و استقامت
2. جلوگیری از تشدید علائم
3. آموزش حمایت از بدن خود
4. به دست آوردن توانایی پس از بهبود بیماری
5. آمادگی برای تغییراتی که ممکن است در شما به وجود آید

درمان دارویی ام اس

به طور کلی دارویی برای درمان قطعی بیماری ام اس وجود ندارد اما برخی از داروها می‌توانند به شدت حمله و تعداد آن‌ها را کاهش دهند..از میان انواع داروها برخی از داروها مانند داروی اینترفرون بتا و گلاتیر امر استات می‌توانند شدت این بیماری را کم کنند.
درصورت عود بیماری با توجه به تشخیص پزشک برای بیمار استروئید یا کورتون تجویز می‌شود که یا باید تزریق به صورت سیاهرگی انجام شود یا به صورت قرص مصرف شوند.

نکته: در صورت بروز هر گونه مشکل حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا قبل از تشدید حتما دارو و یا هر گونه روشی که موجب بهبود شما می‌شود، تجویز شود.

آیا بیماری ام اس کشنده است؟

یکی از باورهای اشتباهی که بسیاری از افراد از بیماری ام اس دارند این است که این بیماری کشنده است. اما باید بدانید که این باور غلطی است زیرا بیماری ام اس بیماری کشنده‌ای نیست و تنها یک بیماری مزمن مانند دیابت است که موجب بروز مشکلاتی در سیستم بدن می‌شود و باید فرد به صورت مادام العمر با دارو کنترل شود. البته طبق تحقیقات انجام گرفته این بیماری بر روی طول عمر تاثیر می‌گذارد. 

آمادگی برای ویزیت

هنگامی که شما به پزشک مراجعه می کنید باید لیستی شامل موارد زیر آماده داشته باشید.

1. توضیح کامل همراه با جزئیات از علائمی که برای شما به وجود می‌آیند.
2. اطلاعات مربوط به مشکلات پزشکی و بیماری‌های افراد درجه یک خانواده (پدر، مادر و خواهر و برادر)
3. اطلاعات دقیقی در رابطه با بیماری و مشکلات پزشکی که در گذشته داشته اید.
4. لیست کامل داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.
5. لیست سوال‌هایی که می‌خواهید در این رابطه از پزشک بپرسید.