جاذبه های گردشگری و توریستی شهر کاشان

جاذبه های گردشگری و توریستی شهر کاشان

همه ساله گردشگران و مسافران زیادی از داخل و خارج ایران به شهر کاشان سفر می‌کنند تا از جاذبه‌های توریستی و مکان‌های تاریخی این شهر دیدن کنند.

در ادامه این مطلب به معرفی این مکان‌های دیدنی و تاریخی کاشان می‌پردازیم:

خانه بروجردی های کاشان

 در سال 1292 هجری قمری در نیمه دوم قرن 13 هجری و در زمان قاجار در شهر تاریخی کاشان در محله سلطان میر احمد، بنایی ساخته شد که به خانه بروجردی‌ها معروف است. صاحب خانه حاج سید حسن نطنزی است که از بازرگان‌های نطنزی بوده که در کاشان زندگی می‌کرده است و به خاطر سفرهای زیادی که به بروجرد داشته به بروجردی مشهور شده است. معمار بنای خانه بروجردی استاد علی مریم کاشانی است. خانه تاریخی بروجردی کاشان محبوبیت زیادی در بین توریست‌ها دارد که انتخاب برتر یونسکو در سال 2015 و 2016 هم شد. قصه عاشقانه ساخت این بنا بر می‌گردد به زمانی که پسر سید حسن عاشق دختر سید جعفر طباطبایی نطنزی یکی از بزرگترین تاجران فرش می‌شود و شرط طباطبایی برای ازدواج او با دخترش این بود که سید حسن خانه‌ایی مانند خانه طباطبایی‌ها بسازد تا دخترش را به او بدهد. سیدحسن قبول می‌کند و این خانه زیبا را برای عروسش می‌سازد.  7 سال ساخت حیاط اندرونی طول کشید. نقاشی‌ها و گچبری‌های خانه زیر نظر صنیع الملک عموی کمال الملک ساخته شد و بعد از 11 سال تالار اصلی آن تکمیل شد. در مدت 7 سالی که کار ساخت خانه بروجردی نیمه کار بود سید مهدی و همسرش در خانه طباطبایی‌ها ساکن بودند و بعد از این مدت به خانه بروجردی‌ها نقل مکان کردند. با اینکه بیش از 130 سال از ساخت این بنا می‌گذرد اما امروزه هنوزم شاهکار معماری ایرانی و اسلامی محسوب می‌شود. این عمارت اکنون یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر کاشان به شمار می‌آید و در حال حاضر محل اداره میراث فرهنگی کاشان است. مساحت این بنا 1700 متر مربع است و در سال 1354 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

برای رسیدن به حیاط اصلی عمارت باید از چندین پله گذشت. وسط حیاط حوض بزرگی قرار دارد. دور تا دور آن نقاشی‌ها و گچ بری‌ها با طرح میوه و انواع خوراکی‌ها دیده می‌شود. در هر قسمت از این بنا، نقاشی‌های متفاوت و خاصی کشیده شده است. در قسمتی از سالن داستان لیلی و مجنون و در سالنی دیگر با یوسف و زلیخا با نقاشی و گچ بری به چشم می‌خورد. حتی کالاهایی که سیدحسن بروجردی با آن تجارت می‌کرده نیز به صورت کچ بری روی دیوارها به نمایش درآمده است.

کاشان شهری کویری است پس عمارات به شکلی ساخته شده که در فصل‌های گرم خنک و در فصل‌های سرد سال گرم‌تر از بیرون باشد.در روزهای گرم سال با استفاده از بادگیرهایی که در پشت بام آن ساخته شده است هوای خنک و مطبوعی به داخل ساختمان و سمت سرداب می‌آید. مصالح استفاده شده در ساخت امارت، خشت خام با ملات گچ و گل و ترکیب هر دو است. خشت خام در ساخت جرزها، دیوارها و پوشش‌ها به کار رفته است. نمای بدنه ساختمان از آستر کاهگل همراه با گچ بری‌های زیبا و از آجر خطایی با شکل‌ها و طرح‌های مختلف در نماها و آزاره‌های قسمت پایینی دیوارها و کف فرش‌ها به کار رفته است. در ساخت این بنای تاریخی چیزی بیشتر از 150 بنا، گچ کار و آینه کار 18 سال کار کرده‌اند تا این اثر هنری را خلق کردند. معماری این عمارت یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین معماری خانه ایرانی است.

خانه بروجردی از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است و دو بخش تابستان نشین و زمستان نشین دارد. ساختمان با احتساب سرداب یا زیر زمین شامل سه طبقه می‌شود. بخش اندرونی از بیرونی جدا است اما هشتی ورودی و سردر آن‌ها مشترک است. این بنا سه در ورودی دارد که یکی از درها به عنوان در اصلی، یکی برای ورود و خروج مهمان‌ها و دیگری برای مراسم‌های مذهبی ساخته شده است.

مهم‌ترین و اصلی‌ترین قسمت خانه، قسمت تابستان نشین آن است که در قسمت ورودی اصلی و پشت به قبله قرار دارد و شامل دو اتاق، دو سرپوشیده فرعی، تالار اصلی، یک شاه نشین و تالار تبنی، یک سر پوشیده اصلی و دو گوشواره است. در مرکز آن گنبدی با نورگیرهای زیبا و تزئینات مقرنس‌کاری قرار دارد. نقاشی این قسمت سبک روسی دارد و گچ‌بری‌های بی نظیری در این قسمت عمارات به کار گرفته شده است. بخش بیرونی عمارت یعنی حیاط بزرگ در مرکز و ساختمان‌هایی در اطراف قرار گرفته است. اتاق‌های زمستانی و تابستانی، راه روی ورودی، بادگیرها و تالار سرپوشیده در قسمت بیرونی عمارت قرار دارد. خانه بروجردی‌ها در قسمت اندرونی دو بخش شمالی و جنوبی دارد. قسمت شمالی آن حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوقخانه، زیرزمین، سرداب بزرگ و اتاق نشیمن قرار دارد و قسمت جنوبی آن تالار پذیرایی، دو اتاق گوشواره‌ای و یک حیاط مرکزی قرار دارد.

این خانه یکی از شاه‌کارهای معماری ایرانی و از خانه‌های اصیل ایرانی محسوب می‌شود. خانه بروجردی‌ها در خیابان علوی و محله سلطان امیر احمد کاشان قرار دارد.

امیدواریم در سفر به کاشان از این عمارت زیبا و تاریخی دیدن کنید. البته خانه بروجردی ها را باید با دقت و با تمام جزئیات تماشا کنید.

حمام فین کاشان

در 6 کیلومتری شهر کاشان منطقه‌ای خوش آب و هوا و سرسبز به نام باغ فین قرار دارد. این منطقه در گذشته روستای کوچک فین بود که اکنون جزو شهر کاشان شده است. از بناهای تاریخی که در قسمت باغ فین کاشان ساخته شده است می‌توان به دو حمام کوچک و بزرگ فین اشاره کرد. حمام کوچک در دوره صفویه همراه باغ فین و حمام بزرگ‌تر در زمان فرمان روایی فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است.

این حمام در سال 1314 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال 2011 میلادی باغ فین که حمام نیز در آن قرار دارد در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. دلیل معروفیت حمام فین به دلیل قتل میرزا تقی خان امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در 1230 هجری خورشیدی است. در حمام کوچک هفت کاشی قدیمی در قسمت خزینه قرار دارد که قدمتی 500 ساله دارند.

 این حمام مخصوص خدمتکاران ساخته شد به همین خاطر معماری خاصی ندارد و شهرت آن به خاطر قتل امیرکبیر است که در آن به وقوع پیوسته است. در این حمام در بعضی از روزهای هفته برای استفاده عموم مردم باز می‌شده است که در دوره مشروطه تمام سنگ‌های مرمر و مصالح گران قیمت حمام و باغ توسط اشرار به غارت برده شد.

حمام دیگر که به حمام بزرگ یا حمام سلطنتی مشهور است در زمان قاجار ساخته شده است. حمام بزرگ برای فرمانده‌ها و بزرگان دربار ساخته شده بود پس معماری آن اهمیت زیادی داشت و از ستون‌های مرمر و سقف نقاشی شده بسیار تماشایی برای زیبایی آن استفاده شده است. حمام بزرگ دوسرینه دارد. سرینه اول به ورودی نزدیک تر است که در انتها سکو و بخاری دیواری قرار دارد و با نورگیرها و کاشی‌های مشبک تزئین شده است.

در سرینه دوم حوضی در وسط قرار دارد و کف آن پایین‌تر از سطح سرینه است که موقع خروج از حمام، اول از سرینه دوم و بعد از سرینه اول استفاده می‌شده است.

در هر دو حمام قسمت‌هایی مثل ورودی، گرم خانه، آب نما، خزینه، محل نظافت و رختکن وجود دارد. کانال‌هایی هم جهت عوض کردن آب خزینه‌ها و حوضچه‌ها در کف حمام ها وجود دارد. دیوار هر دو حمام با عایق رطوبتی ماسه، آهک و ساروج پوشیده شده است. حمام‌های تاریخی شهر کاشان که اغلب از دوران صفویه به جا مانده است مورد توجه جهان‌گردان داخلی و خارجی زیادی است. بخصوص جهانگرد فرانسوی شاردن که این بناها را ستایش کرده و گفته است که گرمابه‌های کاشان فوق العاده عالی، خوب و تمیز هستند. 

این دو حمام مثل حمام‌های تاریخی ایران خزینه‌ای است. در سال 1344 هجری شمسی حمام‌های فین کاشان مرمت و چندین بار بر اساس طرح اولیه بازسازی شده است. در سال 1397 بازدید از حمام تاریخی فین کاشان به دستور مسئولین اداره میراث فرهنگی تفکیک جنسیتی شد و بازدید از آن به صورت مردانه و زنانه صورت گرفت.

اگر به شهر کویری کاشان سفر کردید حتماً از این آثار تاریخی دیدن کنید و از معماری ایرانی لذت ببرید.

مدرسه سلطانیه کاشان

 یکی دیگر از آثار تاریخی کاشان مدرسه سلطانیه است. این مدرسه که به دستور فتحعلی شاه قاجار بین سال‌های 1221 تا 1223 هجری قمری توسط محمد شریف معمار ساخته شد، بزرگترین مدرسه طلبه نشین کاشان است و به مدرسه شاه نیز معروف است. امر تدریس و تولیت و تصدی موقوفات مدرسه به حاجی ملا احمد نراقی سپرده شد. صحن و سرای وسیع مدرسه، مربع مستطیل و بر چهار جهت آن 52 حجره که با صندوق خانه و ایوان برای هر حجره ساخته شده است محل اقامت طلبه‌ها می‌باشد.

سبک این مدرسه شبیه مدارس چهار باغ و صدر اصفهان است. حیاط مدرسه از درختان کاج پوشیده شده است. مدرسه با کتیبه های گچی و کاشی کاری های رنگارنگ تزیین شده است. به خصوص که محرابی زیر گنبد قرار داده شده و مقرنس‌های زیبای گچی در جبهه سردر و گنبد می‌باشد.

در ورودی هشتی شکل مدرسه دو راه رو قرار دارد که به صحن مدرسه متصل است. در بین صحن، یک آبنمای بزرگ وجود دارد که به محض ورود توجه بیننده را جلب می‌کند. هشتی در شرق مدرسه قرار گرفته و از آن جا می‌توان گنبد بزرگ آجری دو پوششه که در غرب مرکز قرار دارد را دید.

مسجد آقا بزرگ کاشان

مسجد آقا بزرگ در نیمه قرن 13 قمری و دوران پادشاهی محمد شاه قاجار در کاشان ساخته شد. هزینه ساخت مسجد را مردی نیکوکار به نام حاج محمد تقی جانبان و پسرش تقبل کردند. این مسجد در بافت قدیمی شهر کاشان و در محله خواجه تاج الدین که بقعه او نیز در مجاورت مسجد آقا بزرگ قرار دارد، واقع شده است.

مسجد در سال 1262-1312 قمری ساخته شده است. ساخت مسجد در زمان محمد شاه قاجار شروع شد و در سال‌های اولیه حکومت ناصرالدین شاه به اتمام رسید. مسجدی بزرگ و باشکوه در کاشان که منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقا بزرگ است. این مسجد ساده ساخته شده است و زیاده‌روی در تزئین آن انجام نشده است. تزئینات کم این مسجد به کچ بری، نقاشی، کارهای چوبی (گره چینی، آلت و لقط و کنده‌کاری) مقرنس کاری، کاشی کاری، رسمی بندی و یزدی بندی است. یک جفت در نفیس کنده کاری شده با گره چینی و گل میخ که ارزش چشمگیری دارد.

مسجد و مدرسه آقا بزرگ از باشکوه‌ترین بناهای اسلامی در کاشان محسوب می‌شود. این مسجد با گنبد بزرگ آجری و مناره کاشی‌کاری از جالب‌ترین ابنیه تاریخی کاشان است. ورودی و بخش شمالی مسجد دارای دو بادگیر کم ارتفاع می‌باشد که به دو دالان در طرفین ورودی متصل شده که هوای خنک در آن جریان دارد. بخش جنوبی مسجد با گنبد و شبستان، زیباترین بخش مسجد است.

مسجد آقا بزرگ در شمال و جنوب تقریبا متقارن هستند به جز در بخش جانبی سمت شرق که یک گنبد کم ارتفاع قرار دارد باقی مقارن هستند. این مسجد در حال حاضر حوزه علمیه می‌باشد. تفاوت این مسجد با دیگر مساجد در این است که تنها مسجد پنج طبقه جهان می‌باشد و حیات در فضای داخلی پایینی در گودی قرار گرفته و در بالای آن در کناره‌ها و دور تا دور آن حجره‌های طلبه‌ها قرار دارد و داخل حیاط حوض کوچک چند ضلعی قرار گرفته است.

مسجد آقا بزرگ کاشان با معماری سنتی و اصیل یکی از جذابیت‌های گردشگری کاشان است. معمار این مسجد استاد شعبان علی پشت مشهدی بوده است. مسجد شامل قسمت های مختلفی مثل دو شبستان بزرگ تابستانی و زمستانی، پیرنشین دو صحن تحتانی و فوقانی، سردر، حجره‌هایی برای طلاب، هشتی، ورودی و بادگیر است.

مسجد در اقلیم خواصی قرار گرفته و آب و هوای گرم و خشک آن باعث شده است تا معماران این منطقه زیباترین و کاربردی ترین معماری را برای آن به کار گیرند. دسترسی به مسجد آقا بزرگ در بافت قدیمی کاشان در خیابان فاضل نراقی، خیابان آقا بزرگ قرار گرفته است.

آرامگاه سهراب سپهری در کاشان

سهراب سپهری در 15 مهر 1307 در کاشان به دنیا آمد. پدر بزرگ او میرزا نصرالله خان سپهری نخستین رئیس تلگراف خانه کاشان بود. پدر سهراب اسدالله و مادر او ماهجین نام داشت که هر دو اهل شعر و هنر بودند. او از مهم‌ترین شاعران معاصر ایران است و علاوه بر شعر اهل نقاشی و نویسندگی هم بود. شعر های سهراب سپهری به زبان‌های زیادی مثل اسپانیایی، فرانسوی، انگلیسی و ایتالیایی ترجمه شده است. او در سال 1359 بر اثر سرطان خون در بیمارستان پارس تهران درگذشت. مقبره او در روستای مشهد اردهال در 40 کیلومتری کاشان در صحن امامزاده سلطان علی بن محمد باقر قرار گرفته است.

سهراب در خانواده‌ای هنرمند به دنیا آمد و به خاطر روح لطیفی که داشت به هنر و ادبیات کشش بسیاری پیدا کرد. هشت کتاب سهراب یکی از لطیف‌ترین آثار ادبیات معاصر است که شامل 8 دفتر شعری است که در سال 1355 در هشت کتاب گردآوری شد.

یک کتاب به نثر ساده به نام اتاق آبی نوشته است که در مورد خاطرات کودکی سهراب سپهری است. او تا جوانی در کاشان زندگی کرد و بعد از آن به تهران رفت به انتشار شعرهای خود پرداخت. همچنین در چند نمایشگاه نقاشی شرکت کرد و به تدریس در دانشگاه پرداخت. او به کشورهای مختلف از جمله ژاپن، چین، افغانستان، پاکستان و هند سفر کرد تا با فرهنگ آن‌ها از نزدیک آشنا شود. او در تهران به دانشکده هنرهای زیبا رفت و به تحصیل پرداخت و بعد از آن در مدرسه هنرهای زیبای پاریس لیتوگرافی خواند. او در ابتدا به سبک نیمایی شعر می‌سرود ولی بعد از مدتی شیوه جدیدی را شروع کرد. شیوه‌ای که دیدگاه انسان مدرن و فلسفه ذن فرا گرفته بود را آغاز کرد. حجم سبز شیوه تکامل یافته سبک او به حساب می‌آید. او دوست داشت دور از هیاهو و جامعه و به تنهایی آثارش را خلق کند و به همین خاطر به قریه چنار و کویرهای کاشان رفت.

معروف ترین شعرهای سهراب صدای پای آب و مسافر است. صدای پای آب از بلندترین شعرهای نو زبان فارسی می‌باشد. از دیگر کتاب‌های سهراب می‌توان به تفسیر حجم سبز، حافظ پدر، سهراب سپهری پسر، تا انتهای حضور، سهراب مرغ مهاجر، حافظان کنگره، نیلوفر خاموش، هنوز در سفرم، بیدل سپهری و سبک هندی، نظری به شعر سهراب سپهری و نگاهی به سهراب سپهری اشاره کرد.

سهراب در نقاشی هم تبحر خاصی داشت. او از دستاوردهای زیبایی شناسی شرق و غرب بهره‌مند بود و همین امر باعث شد که سهراب سبک خاصی را برای نقاشی های خود داشته باشد. از آثار او می‌توان به طبیعت بی جان، شقایق‌ها، جویبار و تنه درخت، علف‌ها و تنه درخت، ترکیب بندی با نوارهای رنگی، منظره کویری و ترکیب بندی با مربع ها اشاره کرد. برخی از آثار سهراب در نزد مجموعه‌داران و دوستان سهراب سپهری قرار دارد.

پروانه سپهری، خواهر سهراب سپهری چندی از آثار او را به موزه کرمان اهدا کرده است. سپهری رکورد‌دار قیمت نقاشی مدرن ایران است. در سال 1393 تابلوی درخت او در حراج تهران به قیمت یک میلیارد و 800 هزار تومان فروخته شد. امضای سهراب بر روی نقاشی هایش به خط نستعلیق است که نشان از روحیه هنری او دارد.

سهراب که در سال 1358 به بیماری سرطان خون مبتلا شد برای درمان به انگلیس رفت اما بیماری او پیشرفت کرده بود و به همین خاطر به تهران باز گشت. او در 1 اردیبهشت 1359 درگذشت. آرامگاه او که در 40 کیلومتری کاشان و در مشهد اردهال است و بسیار ساده است. در ابتدا کاشی فیروزه ای در محل دفن سهراب سپهری نصب شده بود بعد از مدتی خانواده او سنگ سفید رنگی را بر روی آن گذاشتند و یکی از شعرهای سهراب را بر روی آن حکاکی کردند.

شعری از کتاب حجم سبز سهراب:
 به سراغ من اگر می آیید
 نرم و آهسته بیایید
تا مبادا که ترک بردارد
 چینی نازک تنهایی من
 این سنگ در سال 1384 بر اثر سهل انگاری کارگران شکست و با سنگ سفید دیگری که سعی شد با سنگ قبلی شباهت داشته باشد عوض شد. ولی در سال 1387 سنگ بزرگ سیاهی بر روی سنگ سفید گذاشتند.

قبر سهراب فاقد سازه جداگانه یا بنای ویژه‌ای است که در گوشه حیاط امامزاده در غربتی عجیب که یادآور سادگی سهراب است قرار دارد.

دوست‌داران و علاقمندان این شاعر بزرگ ایرانی وقتی به کاشان سفر می‌کنند حتما سری به مشهد اردهال می‌زنند و برای او فاتحه می‌خوانند. 

کاروانسرای مرنجاب کاشان

مرنجاب در شمال شهرستان آران و بیدگل از توابع کاشان در استان اصفهان قرار دارد. فاصله این‌کویر ‌تا آران بیدگل 53 کیلومتر است. در کویر مرنجاب کاروان‌سرای قدیمی قرار دارد که دستور ساخت آن را در سال 1012 هجری قمری شاه عباس صفوی داد. در زمان شاه عباس کاروان‌سرا در مسیر جاده ابریشم واقع شده بود که این جاده معروف از شهرهای اصفهان و خراسان می‌گذشته است.

شاه عباس دستور ساخت آن را بر روی تپه ای کنار چشمه و قنات آب شیرین در جنوب دریاچه نمک صادر کرد و آقا خضر نهاوندی که آن زمان حاکم کاشان بودکاروان‌سرای آجری مرنجاب را ساخت. پایه‌های بنا از سنگ و ملات است و حیاطی با طول و عرض 20 در 30 متر که 29 اتاق در دور تا دور آن ساخته شده است. در پشت اتاق‌ها سر سرای بزرگی برای اصطبل ساخته شده است. مساحت کاروانسرا 3500 متر مربع است و به شکل قلعه است. کاروان‌سرای مرنجاب در بندر ریگ یکی از معروف‌ترین و بزرگترین ریگزارهای ایران قرار دارد. منطقه مرنجاب در گذشته رودخانه‌ها و آبراه‌‌های فصلی و دائمی پر آبی داشت که در بهار به خاطر عبور جریان های سیلابی پر آب و خطرناک بوده است ولی امروزه دیگر خبری از این سیلاب‌ها و رودخانه‌ها نیست. 

اقلیم منطقه مرنجاب گرم و خشک است و میانگین روزانه دما در آن 19 درجه است. به طور متوسط گرم‌ترین ماه سال در آن 32 درجه و سردترین ماه آن 5 درجه است. طوفان های سهمناک شن، پدیده‌ایی معمول در منطقه مرنجاب است. پس حتما با راهنماهای خبره و با تجربه به کویر بروید. این منطقه گیاهان کویری زیادی مانند: گز وحشی، تاق، قیچ، نازی، کف بو، ارته، کربون، خارشتر و.. دارد و از گونه‌های جانوری آن می‌توان به: روباه شنی، کفتار، گربه شنی، بزمجه، آفتاب‌پرست، انواع مارمولک، عقرب، شاهین، تیهو، عقاب، گرگ، مار و... اشاره کرد. پرنده‌ای که در این کویر بیشتر به چشم می‌آید باقرقره است. باقرقره پرنده‌ای که غذای لذیذ اهالی کویر بوده که هنوز برای تجدید خاطرات از آن استفاده می‌کنند. با این که صدها سال از قدمت کاروان‌سرا می‌گذرد اما هنوز برای گردشگرانی که علاقه به سفرهای کویری دارند مقصد خوبی است.

کاروانسرای مرنجاب به شکل قلعه مربعی شکل ساخته شد و فاقد برج و باروی نظامی بود تا اینکه از ازبک‌ها و افغان‌ها به این منطقه در سال 1202 حمله کردند و شاه عباس دستور داد تا در این منطقه یک پایگاه نظامی ایجاد کنند به هین خاطر شش برج در دیوارهای آن ساخته شد. در بالای کاروانسرا سنگرهایی به منظور دیده‌بانی ساخته بودند که 500 پاسدار مسلح وظیفه پاسداری و محافظت از قلعه را داشتند.

این کاروانسرا دارای قنات آب شیرین است که گردشگران داخلی و خارجی زیادی برای دیدن آن به این منطقه می‌آیند. این کاروانسرا تا سال 78 مخروبه شده بود و فردی به نام عباس شیبانی از آن برای آغول گوسفندان استفاده می‌کرد تا اینکه در سال 1378 توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شد و مورد مرمت قرار گرفت که تا سال 82 کار مرمت آن به طول انجامید. البته تعدادی از اتاق‌های کاروانسرا هم خراب شده بود که برای اقامت مسافران بازسازی شد. بهترین زمان سفر به کاروان‌سرا پاییز و زمستان است که دمای هوا معمولا 5 درجه است. از اواسط مهر تا اوایل بهار شب‌های سردی دارد و از اواسط خرداد تا شهریور گرم است. اواخر فروردین تا اوایل خرداد شب‌ها هوا بسیار مطبوع است.

در فاصله 12 کیلومتری از شرق کاروان‌سرا تپه‌هایی روان از شن وجود دارند که زیبایی خاصی به این منطقه کویری بخشیده است. البته در فصل تابستان مارهای غیر سمی و سمی در این تپه‌های شنی دیده می شوند. پس سعی کنید در این فصل به این منطقه سفر نکنید. علت اینکه این کاروان‌سرا به مرنجاب نامگذاری شد به این دلیل است که این کاروانسرا در کویر مرنجاب قرار دارد و به دلیل ماسه ای بودن زمین کندن چاه برای رسیدن به آب در زمان‌های قدیم کار سختی بود به همین علت به این منطقه مرد رنج آب می‌گفتند که بعدها به مرنجاب تغییر کرد.

امروزه از کاروانسرای مرنجاب به عنوان استراحتگاه گردشگران استفاده می‌شود. یکی از اتاق‌های کاروانسرا سفره‌خانه شده است و به مسافران چای و غذا می‌دهد. شب‌ها هم برای تماشای ستاره‌ها می‌توان به پشت بام کاروان‌سرا رفت و از آسمان پر ستاره دیدن کرد. همچنین امکان استراحت مسافران نیز در اتاق‌های کاروان‌سرا میسر شده است. اتاق‌های کاروانسرا به صورت 10 نفره و 15 نفره است که مسافران می‌توانند هر کدام از اتاق‌ها را که می‌خواهند انتخاب کنند. در هر اتاق امکانات رفاهی نظیر حمام و توالت اختصاصی نیز وجود دارد.

در 4 کیلومتری شرق کاروانسرا چاه دست‌کن قرار دارد. آب این چاه‌ شیرین است که خود باعث جذابیت بسیاری در بین گردشگران شده است. دریاچه نمک هم در نزدیکی کاروانسرای مرنجاب قرار دارد. دریاچه‌ای که به سرگردان معروف است و قدیمی‌ها معتقد بودند این جزیره به صورت مداوم در حرکت است که مشخص شد به خاطر خطای دید و وجود سراب اینگونه بوده است. آب دریاچه در طول زمان خشک شده و فقط رد سفیدی از نمک بر روی زمین باقی گذاشته است.

بازار کویر مرنجاب و کویر مصر از بقیه کویر‌ها داغ تر است. مسیرهای دسترسی به مرنجاب به سه روش است: 
1.مسیر پارک ملی کویر که از پیشوا آغاز شده و بعد مبارکیه، قصر بهرام، کاروانسرای سفید آب و سپس مرنجاب می‌باشد که تردد در این جاده تا سفید آب نیاز به مجوز سازمان حفاظت از محیط زیست استان سمنان را دارد. 
2. مسیر شهر آران و بیدگل به سمت پادگان ارتش و سپس جاده خاکی مرنجاب، که پس از طی مسافتی در حدود 45 کیلومتر مرنجاب می‌رسید. 
3. مسیر آران و بیدگل به ابو زید آباد و سپس کاروانسرای سفیدآب و مرنجاب.

شهر زیرزمینی نوش آباد

از زیباترین جاذبه‌های گردشگری کاشان، شهر زیرزمینی نوش آباد است که در سه طبقه در عمق 4 تا 18 متری در اعماق زمین ساخته شده است. این معماری دست ساز با واژه اویی معروف می‌باشد. این شهر که در دل زمین قرار دارد در دوره‌های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی داشته و برای دفاع در برابر حمله مهاجمان و دشمنان خارجی از مهم‌ترین هدف سازندگان این شهر عجیب و غریب است.

شهر زیر زمینی نوش آباد بر روی تپه سیلک هنوز هم یادگاری هنر مردمانش از دوره سلجوقی تا قاجار را به رخ گردشگران می‌کشاند. این شهر زیبا و شگفت انگیز در آران و بیدگل قرار دارد. شهر زیر زمینی نوش آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی است که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل در 10 کیلومتری کاشان واقع شده است.

این شهر قدمتی 1500 ساله دارد و وسعت آن دو هکتار است. این شهر زیرزمینی بزرگترین شهر زیرزمینی جهان است که در سال 1358 به ثبت آثار تاریخی ملی رسیده است که همچنین به صورت اتفاقی زمان حفر چاه آب و در اثر سقوط یکی از مقنی ها در آنجا کشف شد. ویژگی این شهر زیرزمینی سیستم تهویه هوای آن است. سازندگان این شهر کانال‌هایی از سطح زمین با شکل U ساختند که هم برای عبور و مرور افراد موقع ناامنی و هم ورود و خروج هوا را به بهترین شگل ممکن می‌سازد. سازندگان این شهر دیوارهای شهر را در کنار جریان آب قنات قرار دادند تا هوای خنک در آن جریان پیدا کند و مردم راحت در اعماق زمین نفس بکشند. همینطور بر روی چاهک ‌های تهویه هوا در پوش‌های سنگی قرار دادند که در موقع خطر و یا ورود دود به طبقات یا تخت سنگ دریچه مسدود می‌شده است.در دهانه هر چاه تعدادی سنگ قرار می‌دادند تا اگر دشمن به شهر نفوذ کرد با سنگ‌ها که جزو وسایل دفاعی آنها بود بر سر دشمنان بکوبند. در هنگام ورود افراد به شهر زیرزمینی فردی که جلوتر از همه بوده چراغ‌ها را روشن و آخرین نفر چراغ‌ها را خاموش می‌کرده است تا اگر دشمن به دنبال آنها بوده راه را پیدا نکند. راهروهای شهر به شکلی خاصی طراحی و ساخته شده که فقط یک نفر می‌تواند از آن عبور کند که در بعضی از قسمت‌ها باید به صورت سینه‌خیز و یا خمیده عبور کرد. در زمان حمله مغول، این شهر پناهگاه امنی برای مردم بود. ارتفاع این چاه و چاهک‌ها 3 تا 5 متر است که راه ارتباط با طبقه بعدی می‌باشد. بعد از اینکه وارد چاهک‌ها شدید به صورت عمودی به سمت پایین و سپس راه به صورت افقی ادامه پیدا می‌کند که در ادامه به سمت بالا می‌رود. با این طراحی برای ورود به طبقه بالا قدرت دفاعی دشمن به صفر می‌رسد و افراد تسلط کامل بر دشمن داشتند. طراحی اتاق‌ها به شکل تو در تو با راه روها زاویه دار است که دید مستقیم فضای بعدی را غیر ممکن می سازد. بر روی دیوارها جای پیه سوز نمایان است که برای روشنایی شهر استفاده می‌شده و در برخی قسمت‌ها سکوهای کوتاهی برای نشستن دارد و بعضی اتاق‌های دیگر نیز طاقچه‌ای برای قرار دادن اشیا وجود دارد.

غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت‌ها به قد انسان و بین 170 تا 180 سانتی متر می‌رسد. وقتی وارد شهر زیرزمینی نوش‌آباد می‌شوید بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. ورودی و راهرو های شهر تنها گنجایش یک نفر را دارد. در اثر نفوذ سیلاب و به مرور زمان بخش‌هایی از این شهر نابود شده است.

استفاده از این بنا به دوره ساسانی می‌رسد و به دوره‌های بعد یعنی دوره سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار نیزادامه پیدا می‌کند.

برای دیدن این شهر شگفت انگیز باید راهی کاشان شوید.فاصله این شهر تا کاشان حدود 20 دقیقه است. 

بازار سنتی کاشان

قدمت بازار سنتی کاشان به دوره آل بویه و بعد از آن سلجوقیان می‌رسد. اما رونق آن از زمان صفویه شروع شد. به خصوص در زمان شاه عباس اول بسیار پر رونق شد. اما این بازار زیبا در سال 1192 هجری قمری در اثر زلزله شدید ویران شد و از رونق افتاد اما در زمان قاجار و سلطنت فتحعلی شاه قاجار بنای فعلی بازار ساخته شد. وقتی وارد بازار می‌شوید ابتدا این حس به شما دست می‌دهد که وارد یک بازارچه سنتی کوچک شده‌اید اما این بازار سنتی بسیار بزرگ است و بخش زیادی از جاهای دیدنی کاشان و آثار تاریخی آن داخل بازار قرار گرفته از جمله:

کاروانسرای نو

این کاروانسرا نزدیک مسجد میرعماد و در قلب بازار است که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد و به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

مسجد میرعماد

 در جنوب بازار مسگرها قرار دارد و به مسجد میدان نیز معروف است. کتیبه سر در مسجد جزو زیباترین کتیبه‌های گچی باقی مانده از تاریخ گذشته است. 

کاروانسرای میر پنج

این کاروانسرا در دوره صفوی ساخته شده است و یکی از مکانهای گردشگری مهم کاشان به حساب می‌آید. این کاروان‌سرا 50 حجره دارد و در گذشته یکی از قلب‌های اقتصادی کاشان بوده است. 

مسجد و مدرسه سلطانی

بنایی که از زمان قاجار به جا مانده است و جزو بزرگترین مدارس علمیه کاشان به حساب می‌آید. این مدرسه شامل حیاط بزرگ با حوض وسیع و یک شبستان و یک کتابخانه و 52 حجره درس می‌باشد. 

حمام عبدالرزاق خان

این حمام  به حمام خال نیز معروف است که توسط عبدالرزاق خان در دوره کریم‌خان احداث شد و در مرکز بازار قرار دارد و از بخش‌های مختلف مثل خزینه‌های آب سرد و گرم و حوض بزرگ با سنگ مرمر تشکیل شده است. 

امامزاده درب زنجیر

این بقعه متعلق به امامزاده ابوحارث است که به امامزاده رب زنجیر شهرت دارد. آرامگاه او به خاطر کاشی‌کاری های معرق و کتیبه‌های‌ به خط ثلث شناخته می‌شود. 

زیارت پانخل

زیارت پانخل به بقعه امامزاده قاسم پانخل معروف است. تخته سنگ سیاهی متعلق به 999 هجری قمری در این امامزاده قرار دارد. 

سرای گمرک یا شریف خان

این سرا 3 طبقه است که شامل انواع حجره‌ها، قسمت تاجر نشین و زیرزمین است. این سرا به وسیله دالان بزرگی به بازار متصل است. 

تیمچه امین الدوله

تیمچه امین الدوله از زیباترین بناهای بازار محسوب می‌شود. مقرنس کاری‌های این تیمچه شهرت جهانی دارد. 

تیمچه ملک التجار

تیمچه ملک التجار از تیمچه امین الدوله کوچک‌تر بوده ولی خلوت‌تر و بکرتر است. 

تیمچه و آب انبار حاج حسین صباغ

این تیمچه در بازار سه طبقه است که دو صحن اصلی بزرگ و کوچک دارد. این صحن، حجاری‌ها و معرق کاری‌های بی‌نظیر دارد. یک آب انبار قدیمی در تیمچه صباغ قرار دارد که بسیار در بین علاقه‌مندان جذابیت دارد.

از دیگر دیدنی‌های بازار سنتی کاشان می‌توان به ذغالی ها، قفار پور، رباط، بروجردی‌ها، نراقی ها، بازار میتچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، حسینه سوراخ ریسمان، مسجد کفش دوزها، مسجد بالابازار و مسجد طمقاچی‌ها اشاره کرد که همگی در درون بازار سنتی کاشان قرار دارند. در میان کاروانسراهای بازار کاشان کاروانسرای ذغالی‌ها، کاروانسرای میر پنج و کاروانسرای نو از بقیه معروف‌تر است.

از معروف‌ترین راسته‌ها در این بازار، راسته مسگرها است که در آن می‌توانید انواع ظروف مسی که از سوغات ارزشمند کاشان می‌باشد را خریداری کنید. بعد از بازار مسگرها بازار فرش فروش‌ها است و بخش های دیگری مثل رنگ رزها، زرگرها، کفش دوزها، بزازها و خیاط‌ها مشغول به کسب و کار هستند. این بازار برای خرید سوغاتی کاشان مانند گلاب، عرقیجات و شیرینی‌ بهترین جا است.

کاشانی‌ها این بازار را قلب شهر خود می‌دانند. بازاری که در روزگار قدیم مغازه‌های مس فروشی آن شهرت فراوانی داشت. در واقع شهرت این بازار به مس فروش‌های آن است. بعد از راسته مسگرها، راسته فرش فروش‌های کاشان معروف و مشهور است که روبروی کوی ضرابخانه قرار دارد جایی که صدای خوردن دفه روی دارهای قالی می‌آید و نخ‌های رنگی از در و دیوار آویزان است. نقش فرش‌های کاشان بیشتر لچک ترنج است که چله کشی فرش کاشان با نخ پنبه انجام می‌شود. تعداد گره‌های آن‌ها 120-840 در هر اینچ مربع است. مشهورترین فرش کاشانی فرش محتشم کاشان است. 

تیمچه (مرکز چند سرا و کاروانسرا) یکی دیگر از معروف‌ترین قسمت این بازار است که در زمان فرخ خان غفاری کاشی ملقب به امین الدوله ساخته شد. تیمچه امین الدوله سرپوشیده می‌باشد و چهار طرف بازار را به یکدیگر متصل کرده که به آن میانچال نیز می‌گویند که در سال 1285 ساخت آن پایان یافت و  دارای سه طبقه می‌باشد و معماری بی نظیری دارد. سقف بنا با مقرنس کاری آجر و کاشی شکل گرفته و به سبک ایرانی طاق بندی شده است.

قیصریه در بازار محلی برای انجام امور خاص مانند ظریف کاری و کارهای هنری بوده است. بازار کاشان یکی از بناهای تاریخی ایران می‌باشد که همچنان رونق دارد. این بازار در تاریخ 1255 به ثبت آثار ملی ایران رسید.

برای گردشگران بازار کاشان به خاطر 40 اثر تاریخی که در آن قرار گرفته است بسیار مهم و جذاب است و به همین خاطر محلی‌های کاشان عقیده دارند که برای دیدن این بازار باید بیش از یک روز وقت گذاشت تا بتوان تمام قسمت‌های این بازار قدیمی و زیبا را با دقت دید. 

غار نیاسر کاشان

 شهر نیاسر که آخرین و شمالی‌ترین شهر استان اصفهان است در 30 کیلومتری شمال غربی کاشان و 260 کیلومتری اصفهان است. نیاسر واژه‌ای است از فارسی کهن به معنی سایه و سرما و متضاد آفتاب و گرما. بعضی آن را به معنی استاده هم معنی کرده‌اند. نیاسر شهری سرسبز و زیبا است و قرار گرفتن آن در دامنه کوه‌های کرکس و وجود چشمه پر آب اسکندریه و قنات‌های زیاد باعث شده هر ساله گردشگران زیادی به شهر نیاسر سفر کنند. یکی از جاذبه‌های شهر نیاسر، غار نیاسر است که به نام‌های غار ویس، غار تالار و غار ریش نیز شهرت دارد. این غار دست ساز به عقیده عده‌ای به زمان اشکانیان می‌رسد اما در آن آثار زیادی از دوران سلجوقی و ساسانی نیز کشف شده است. البته باستان شناسان قدمت این غار را مربوط به دوره پارتیان و پیروان آیین میترا می‌دانند و معتقدند مردم در آن دوره تاریخی معبد‌های خود را در تاریکی کامل می‌ساختند.

مجموعه غار نیاسر دارای 5 رشته است. رشته اول به غار کوچک معروف است و ورودی آن از باغ تالاری و با حرکت به سمت شمال به مسیر بن بست ختم می‌شود.

رشته دوم غار بلند است که ورودی آن در مجاورت غار کوچک است و با مسیری به سمت شرق در قسمت انتهای عمارت کوشک به تالار ختم می‌شود.

رشته سوم از نزدیکی انتهای غار بلند با دو دهانه که دارای درب فلزی است شروع شده و پس از آن تا پای آبشار کشیده می‌شود و به احتمال زیاد تا زیر محله سرکمر و باغات پائین ادامه دارد.

ورودی رشته چهارم از باغ توسلی کنار باغ تالار در همان مکان و تا منزل کناری ادامه می‌یابد.

رشته پنجم در قسمت بدون درخت باغ تالار رو آغاز می‌شود و به سمت منازل مسکونی جدیدساز پیش می‌رود. رشته اول برای بازدید گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد. دسته دوم برای بازدید و پژوهش و مطالعه محققان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از رشته سوم و چهارم و پنجم بهره‌برداری خاصی نمی‌شود.

غار غیر طبیعی ویس یا رئیس نیاسر با طول 950 متر و عمق 60 متر به دست انسان حفاری شده است و هدف از ساخت آن اهداف مذهبی و انجام مراسمات عبادی بوده است. بهترین آتشکده زمان ساسانیان که تاکنون باقی مانده 400 متر با این غار فاصله دارد. از ویژگی های غار هوای مطبوع و گردش هوا در سراسر غار است. غار نیاسر که ورودی اصلی آن از در باغ تالار است. داخل غار دو هزار ساله نیاسر که در دل کوه کرکس قرار گرفته از تونل‌ها، راهروهای باریک و طولانی و 20 اتاق و اتاقک و چاه‌های بسیار که طول عمیق‌ترین آن به 10 متر می‌رسد تشکیل شده است.

غار نیاسر با دقت بسیار زیادی طراحی و مهندسی شده است و وقتی وارد تونل‌های غار می‌شوید با دو راهی و سه راهی‌هایی روبه‌رو می‌شوید که تنها یکی از این راه‌ها به انتهای تونل می‌رسد و بقیه راه‌ها افراد را گمراه و به بیراهه می‌کشاند و آنهایی که بدون اجازه به غار رفته‌اند را به دام می‌اندازد. قسمت جالب معماری این غار نشیمن گاه‌های کوچک است که کنار چاه‌ها وجود دارد. وقتی بازدید کننده به انتهای یک تونل می‌رسد با فضایی روبرو می‌شود که در آن فاصله بین زمین و سقف بیشتر است و در اینجا سنگ آسیاب گردی به ابعاد 80 سانتیمتر توجه بیننده را جلب می‌کند. از آثار کشف شده از غار نیاسر می‌توان به سفال و ظروف گلی مربوط به دوره ساسانیان و برخی مربوط به پارت‌ها، سکه‌های مربوط به دوران سلجوقی و ایلخانی، مجسمه سنگی، سر یک قوچ و سنگهای شبیه سنگ آسیاب که برخی معتقدند مربوط به مراسم قربانی پیروان آیین میترائیسم است اشاره کرد.

قسمت های عمده‌ای از سازه‌های این غار‌ها دست نخورده باقی مانده است. با اینکه ورودی این غار‌ها وسیع است ولی یک ورودی بسیار بزرگ داشته که با زمین لرزه‌ای که در سال 1980 در نزدیکی کاشان رخ داد از بین رفته است. برخی آثار زمین لرزه هنوز دیده می‌شود.

امیدواریم در سفر به کاشان از این آثار تاریخی و کهن هم دیدن فرمائید. 

قمصر کاشان

قدمت قمصر کاشان به 2500 سال یا بیشتر می‌رسد. قمصر در 30 کیلومتری جنوب کاشان قرار دارد. در گذشته به قمصر، قمسرو نیز می‌گفتند. قمصر پایتخت گلاب ایران است که علاوه بر باغ های زیاد، آب گوارا و گلاب معروف جاهای دیدنی زیادی نیز دارد از جمله: خانه حاج مائده علی و احسانی که جزو خانه‌های اعیانی قمصرند. این خانه ییلاقی قدمتی 200 ساله دارد. موزه گلاب قمصر در خانه ذاکری‌ها قرار دارد. این موزه مربوط به تاریخ هزار ساله گلاب گیری و وسایل آن است. سرای خاتون قمصر که معماری مدرن و اسلامی دارد که یکی از دیدنی‌های مهم روستای شهر قمصر است. باغ پرندگان که پرندگان 17 کشور جهان در آن زندگی می‌کنند و مساحت آن 10 هزار هکتار است.

در شمال قمصر سدی تاریخی قرار دارد که به قرن 5 هجری قمری می رسد و بانی آن سلطان جلال الدین خوارزم شاه دانسته‌اند. در زمان شاه عباس دوم صفوی ملا حسن فیض کاشانی در قمصر ساکن بوده که شاه به دیدار او می‌رفته است. بسیاری از بناهای شاهانه، حوض، استخر و عمارت خصوصی در باغ خانه ملامحمدحسن فیض کاشانی در قمصر به دستور شاه عباس دوم ساخته شده است.

شهر قمصر بیشتر به خانه باغ‌های گل محمدی و گلاب‌های خالص و نابی که دارد معروف شده است. آب و هوای قمصر معتدل است و از قدیم یکی از بهترین ییلاقهای کاشان محسوب می‌شده است. در سال‌هایی که هوا زود گرم می‌شود گلاب گیری زودتر انجام می‌شود. مراسم گلاب‌گیری از نیمه فروردین شروع و نیمه اردیبهشت به پایان می‌رسد. کاروانسرای شاه عباسی یا کاروانسرای گبراباد در 5 کیلومتری قمصر از دیگر آثار تاریخی قمصر محسوب می‌شوند. بقعه امام زاده شاهسواران نیز که بر بلندترین قله کوهسار بین قمصر و قهرود قرار دارد بسیار معروف است. زبان مردم قمصر فارسی است و گویش و لهجه این منطقه بسیار با لهجه کاشانی اصیل متفاوت است. درست است که به زبان فارسی صحبت می‌کنند ولی در بیان مطالب و نحوه تلفظ و به کار بردن صدای حروف تفاوت‌های وجود دارد. زبان کنونی ساکنان روستا زبان پهلوی ساسانی است که به طور کامل رواج دارد.

محصول اصلی قمصر گلاب و عرقیجات است اما به غیر از اینها عطر گل محمدی است که به کشورهای اروپایی صادر می‌کنند. همچنین گوجه سبز خشک شده، آلوچه، آلو بخارا، جوز قند، صابون محلی، قالی دستباف، الک که نوعی هلو است، گردو، بادام، گلیم و جاجیم است. گلاب قمصر که شهرت جهانی دارد و هر ساله خانه کعبه با آن شسته می‌شود. مردم شهر قمصر مسلمان و مذهب آن‌ها شیعه است. البته محله‌ای بهایی نیز در آن وجود دارد. آیین گلاب‌گیری و جشن گلاب در قمصر به 2000 سال پیش و دوران ساسانیان می‌رسد که مردم با ریختن گلاب بر روی یکدیگر به استقبال این جشن می‌رفتند و گلاب خالص را در بطری‌های تزیین شده با جواهرات برای پادشاهان می‌فرستادند. برای اقامت در قمصر می‌توانید از دو هتل گلستان و هتل ارگ محتشم استفاده کنید. هتل گلستان امکانات مدرن‌تری دارد اما اگر می‌خواهید پنجره اتاقتان به باغ باز شود هتل ارگ محتشم را انتخاب کنید. همچنین می توان از خانه‌های محلی نیز برای اقامت استفاده کنید. بهترین زمان گلاب‌گیری فصل بهار تا اواسط خرداد است. 

خانه عامری های کاشان

 یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های تاریخی کاشان خانه عامری‌ها است که به دوران زندیه می‌رسد. مساحت این خانه 9 هزار متر مربع و از چند خانه مجزا و کنار هم به صورتی که به هم مرتبط باشند ساخته شده است. این خانه 85 اتاق و سه خانه با 5 حیاط مرکزی به صورت اندرونی و بیرونی و فضای سرپوشیده دارد. ویژگی خانه عامری‌ها وسیع بودن هر دو حیات و مجلل بودن فضاها و تزئینات این خانه و بلندترین بادگیر در بین بادگیرهای خانه‌های کاشانه می‌باشد.

خانه عامری‌های کاشان از لحاظ معماری و قدمت از تمام خانه‌های تاریخی کاشان قدیمی‌تر و متفاوت‌تر می‌باشد. این خانه در دوران قاجار باز هم بزرگتر شد. این خانه در محله سلطان احمد کاشان قرار دارد. این خانه نیز مانند دیگر خانه‌های کاشان دارای حوض‌خانه، دیوان، اتاق‌هایی با سه در و شاه نشین های هفت دری که دور تا دور حیاط قرار دارند می‌باشد. در حیاط‌های خانه حوض‌خانه‌های موجود در فصل تابستان کاربرد داشته‌اند. خانه عامری‌ها دارای دو حمام می‌باشد. یکی برای زن‌ها و دیگری برای مردان که به صورت جداگانه ساخته شده است.

در معماری خانه تاریخی عامری‌ها از معماری ایرانی کمک گرفته شده است. هم بخش‌های بیرونی و هم بخش‌های درونی با گچ بری‌های زیبا و منبت کاری تزیین شده‌اند. خاندان سهام السلطنه که در این خانه زندگی می‌کردند به دلیل بزرگی خانه بخشی از حیات درونی و بیرونی به فرزند او رسید. معماری داخلی خانه عامری‌های کاشان را امیر انوشفر معمار ایرانی مقیم فرانسه بر عهده گرفت. از فضاهای مهم معماری خانه عامری‌ها می‌توانبه سرداب، شاه نشین، آیینه خانه، هشتی ورودی، ایوان تابستانی و زمستانی، بهاربند، هفت دری، و حوض خانه و دو بادگیر نام برد.

خانه عامری ها یکی از زیباترین خانه های قدیمی کاشان شناخته شده است و یکی از میراث گران‌بها و نماینده بزرگ و قطعه ارزشمند در حاشیه کویر ایران است. مرمت خانه تاریخی عامری ها در سال 1378 توسط کارشناسان آغاز شد و در سال 1393 به پایان رسید. امروزه این خانه به اقامتگاه بزرگی تبدیل شده است. معماری سنتی این اقامتگاه در بازسازی‌های انجام شده حفظ شده است. اقامتگاه عامری‌ها فعالیت خود را از سال 1393 با هدف خدمت رسانی به مهمانان و گردشگران شهر کاشان آغاز کرد.

حیاط بیرونی ابراهیم خلیل خان نخستین فضایی است که مهمانان پس از پذیرش وارد آن می‌شوند. در دور تا دور این حیاط که 115 متر مربع مساحت دارد غرفه ها و فروشگاه‌های بسیاری وجود دارد. علاوه بر غرفه‌ها، نمازخانه‌ها، چای خانه، کافه تریا، آرایشگاه و شیرینی پزی که انواع شیرینی‌های سنتی و محلی را پخت می‌کند وجود دارد.

رستوران این اقامتگاه در تالار آیینه عمارت عامری‌ها واقع شده است. این تالار از زیباترین فضاهای عمارت عامری‌ها می‌باشد و به عنوان رستوران اصلی هتل از مهمانان مقیم و غیر مقیم با حفظ استانداردهای بین المللی از مهمانان پذیرایی می‌کند. منوی این رستوران متنوع است که هم شامل غذاهای اصیل کاشان می‌شود و هم ترکیبی از غذاهای بین المللی در آن طبخ می‌شود. حوض خانه‌های حیاط بیرونی و اندرونی نیز برای گردهمایی‌های مهمانان در نظر گرفته شده است. سالن همایش‌های سراسری عامری با ظرفیت 90 نفر امکان برگزاری مراسم‌های متفاوت را دارد. سرسرای تالار نیز فضای اختصاصی برای برگزاری نمایشگاه‌های هنری و گالری‌ها می‌باشد. اقامتگاه عامری‌ها دارای دو طبقه است و افراد سالمند و خانواده‌هایی که کودک خردسال داراند توجه نمایند که این اقامتگاه سنتی در ورود به بخش های لابی، اتاقها، رستوران، سالن صبحانه خوری و ورودی اقامتگاه دارای پله های سنتی با ارتفاع نسبتاً زیاد می باشد. پس افراد قبل از آمدن به این مورد توجه داشته باشند. 

خانه عباسیان کاشان

 کاشان عباسیان کاشان توسط محمد ابراهیم تاجر کاشی (پدر بزرگ سید محمد علوی بروجردی) از تاجران معروف چینی و بلور کاشان در سال های تا 1245 تا 1248 هجری قمری در محله سلطان امیر احمد در زمان قاجار ساخته شده است. مساحت خانه عباسیان 5هزار مترمربع است و زیربنای آن 7هزار مترمربع است. دارای پنج طبقه و پنج حیاط می باشد. این خانه شبیه هیچ‌کدام از خانه‌های قدیمی و تاریخی کاشان نمی باشد. نمای بیرونی ساختمان ساده است ولی وقتی پا به درون خانه می‌گذارید با دیدن طراحی و معماری داخلی خانه پی به شکوه و عظمت خانه می برید. خانه عباسیان کاشان یکی  از بهترین شاهکارهای معماری ایران می باشد. ساخت این بنای زیبا 20 سال به طول انجامیده است. اصول معماری خانه عباسیان بر چند اصل مهم استوار است. یک سبک آن سبک گودال باغچه ای است. یعنی بنا پایین‌تر از سطح کوچه ساخته می‌شود و گود است تا خانه به آب قنات دسترسی داشته باشد و فشار آب مورد نیاز برای مصرف تامین شود. و ساختمان در برابر گرمای تابستان و سرمای زمستان عایق باشد. از خاک گودبرداری برای مصالح ساختمان استفاده می شده است. خشت خام را با عملیات گودبرداری در کوره های آجرپزی که در کنار خانه ایجاد شده بود می‌پختند تا در زمان و هزینه صرفه جویی شود. سبک دیگر معماری درون گرا و اسلامی آن است. کاربرد معماری نقاب دارد(محجبه) در ساخت بنا به چشم می خورد از تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی گرفته تا اتاق‌های تودرتوی بسیار، جدایی سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا، اصل دیگر قرینه سازی و فضاهای فصلی است اگر خطی فرضی در وسط هر یک است اضلاع خانه رسم شود دو قسمت ایجاد شده قرینه هم هست. همچنین بنا قسمت های زمستانه و تابستانه دارد و تنوع فصلی در آن به کار رفته است. یعنی در هر فصلی از سال قسمتی از خانه مورد استفاده قرار می گرفته است و هر قسمت مخصوص فصل و متناسب با آب و هوا بوده است.

بر روی در خانه هم مثل تمام خانه های قدیمی دو کوبه با صداهای متفاوت قراردارد. تا اهالی خانه از روی صدای کوبه ها بفهمند که مهمانشان مرد ست یا زن. در خانه عباسیان با تزئیناتی مثال رسمی بندی که با استفاده از آن چهار طاقی را به چشمه تبدیل می کنند. در رسمی بعدی با استفاده از قالب واحد تاق هایی را در فواصل چهارطاق اصلی ایجاد می‌کنند تا در نتیجه شکل مربع به هشت ضلعی تبدیل شود. یکی دیگر از تزئینات معماری سنتی کار بندی است. در این تزئین باریکه طاق های موربی را میبینیم که با یکدیگر تلاقی دارند و از تقاطع آنها برای ایجاد طاق استفاده می‌شود. مقرنس نوع دیگر تزئین است که طبقاتی روی هم ساخته شده هستند که برای آرایش بناها یا برای تبدیل از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگر به کار می‌روند. یزدی بندی یکی دیگر از تزئینات خانه عباسیان است و از نوع خاصی از نحوه کار بندی زیر گنبد است که حالتی بین رسمی بندی و مقرنس و برای پوشش قوسی شکل ورودی عمارت از آن استفاده شده است. مشبک کاری تزئین دیگر عمارات است هنری که به وسیله آن طراحی را به بر روی سطح چوبی و فلزی و یا مواد دیگر به صورت پنجره ای در می آورند. قطار بندی معمولاً پوشش قوسی شکل ورودی‌ها از این هنر استفاده می شود. تمام این تزئینات در عمارت عباسیان به بهترین شکل به کار رفته است و معماری و  بنا را چشمگیری کرده است. این ساختمان 5 طبقه از 5 حیاط، اندرونی، باغچه، بخش خدمه (شامل مطبخ و حیاط) حوض خانه و بخش‌های دیگر تشکیل شده است.

در ابتدا این خانه 5 حیاط داشت که بعد از اینکه صاحب اصلی خانه از دنیا رفت این 5 حیاط به خانه های جداگانه تبدیل شد. خانه یک بخش بیرونی دارد که از اتاق آیینه و تالار سرپوشیده، اتاق های 3 دری و 5 در، ایوان و غیره تشکیل شده است. و از آن در صورتی که مهمانان تجاری به خانه می‌آمدند استفاده می‌شده است. زیباترین قسمت معماری خانه و اتاق آیینه است. این اتاق باشکوه ترین بخش خانه است و زیباترین تزئینات شیشه های رنگی را دارد. گچ بری ها و آیینه کاری ها، درها و پنجره های رنگی و دریچه‌های گچی نازک فضای خاصی به آن بخشیده است. در سقف این اتاق آیینه کاری هایی به شکل ماه، ستاره و خورشید وجود دارد. بخش اندرونی خانه قسمتی است که ساکنان اصلی خانه در آن زندگی می کردند. این قسمت از دیگر قسمتها جدا است و مهمانان و دیگران نمی‌توانستند به این قسمت  بیایند. در طبقه بالای اندرونی هم یک اتاق شاه نشین است که مثل شاه نشین بخش بیرونی تزئین شده است. در طبقه‌ های پایین اندرونی سرویس بهداشتی، چاه آب و حوض خانه و غیره قرار دارد. آب و هوای کاشان زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم دارد و همین باعث شده تا خانه های تاریخی کاشان بخش تابستان نشین و زمستان نشین داشته باشد. قسمتی از این عمارت ساختمانی دو طبقه وجود دارد که برای مراسم ها مورد استفاده قرار می گرفته است و تزئینات زیادی ندارد ولی بادگیر هایی که برای تهویه استفاده می‌شده است جالب و تماشایی می باشد. در قسمتی از عمارت عباسیان رستوران سنتی وجود دارد. این رستوران اولین سفره خانه دارای مجوز در کاشان است و تشویق نامه اداره کل میراث فرهنگی در سال 91 و 94 را دریافت کرده است. خانه عباسیان در سال 1374 مرمت و در سال 1377 به ثبت آثار تاریخی ملی رسیده است. در این خانه تاریخی مجموعه های مختلف تلویزیونی و چند فیلم سینمایی مثل ملاصدرا، مسافر ری، جابربن حیان و خانه ای در تاریکی به عنوان لوکیشن فیلمبرداری مورد استفاده قرار گرفته است. عمارت عباسیان در خیابان علوی کاشان نزدیک خانه طباطبایی ها و بقعه سلطان امیر احمد قرار دارد. 

خانه طباطبایی های کاشان

یکی از خانه های تاریخی و زیبای کاشان خانه طباطبایی است که در نیمه دوم قرن 13 هجری در محله سلطان امیر احمد ساخته شد. عروس خانه‌های ایران لقب خانه طباطبایی‌ها است. این خانه نزدیک خانه بروجردی ها و در کنار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیر احمد واقع شده و سنگ بنای آن را شخصی به نام  حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی بنا کرده است. به همین خاطر به خانه طباطبایی معروف است عمارت طباطبایی ها از سه بخش اندرونی بیرونی و بخش خدمه تشکیل شده است. عمارت طباطبایی ها 4700 متر مربع مساحت دارد و دارای 4 حیاط، 4 سرداب، 40 اتاق، 3رشته قنات و 3 بادگیر می باشد. معماری خانه طباطبایی ها معماری حجاب دار، متقارن، درونگرا و گودال باغچه است. وقتی بنا در دل خاک باشد (گودال باغچه) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد یعنی خانه نه زود سرد می شود و نه زود گرم شود و رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی بنا به صورت گودال باغچه باشد از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم تر می شود. عمارت طباطبایی ها 4 صحن و حیاط دارد که حیاط مرکزی متعلق به قسمت بیرونی و دو حیاط متعلق به اندرونی و یک حیاط مخصوص خدمه است. قسمت بیرونی خانه از تالار بزرگ در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دوجداره که عمودی باز و بسته می شود. این تالار از تزئینات نقاشی و آینه کاری و گچبری تشکیل شده است. در دو طرف تالار یا شاه نشین اتاق‌های گوشواره‌ای بنا شده است و در جلوی اتاق ایوان با آینه کاری و گچبری تزئین شده است. در اطراف تالار بزرگ دو حیاط خلوت و نورگیر قرینه شکل ساخته شده است.

نقاشی‌های اتاق شاه نشین را میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک (عموی کمال الملک) که هنرمندی بزرگ و نقاش باشی درباره ناصرالدین شاه قاجار بوده است به عهده داشته است. حیاط خدمه به اتاق‌های خدمه، زیرزمین خدمه، اصطبل زمستانی و تابستانی و آشپزخانه را شامل می‌شده است که امروزه تعدادی از این اتاق ها از بین رفته است. قسمت اندرونی خانه طباطبایی ها از اتاق پنج دری ساده در مرکز و دو حیاط در دو طرف آن و سرداب هایی که بادگیرها هوا را در آن عبور می دهند. این قسمت خانواده مرحوم طباطبایی ساکن بوده اند. حیاط شمال‌غربی بزرگتر و اتاق بیشتر است و سرسرای پذیرایی جداگانه‌ای دارد. در زیر قسمت اندرونی به خصوص اتاق مرکزی سرداب بزرگی واقع شده است مشخصات این قسمت: سقف ضربی، بادگیر، مصالح به کار رفته در بدنه، اختلاف ارتفاع با سطح کوچکه 8 تا 10متر است و وجود حوضی که در مرکز سرداب قرار داشته باعث شد تا باد خنک وارد زیر زمین شود و در فصل تابستان 15 تا 20 درجه دمای زیر زمین نسبت به بیرون کمتر می‌باشد. آب خانه از دو قنات دولت آبادی و نصرآبادی تامین می شده است .عمارت طباطبایی ها دارای پنج درب ورودی است. که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می‌شود. پیچ و خمی که در راهروهای ورودی وجود دارد به خاطر شکستن اختلاف ارتفاع و نداشتن دید مستقیم است. فضای داخلی خانه طوری طراحی شده است که فضای داخلی خانه از خارج خانه دید ندارد و حتی از پشت بام خانه های روبرو نیز داخل خانه و هر بخش از بخش دیگر دیده نمی شود به عبارت حجاب دار است.

عمارت طباطبایی مثل دیگر خانه های تاریخی کاشان در گودی ساخته شده است به همین خاطر از سطح حیاط خانه باید از پله های ورودی تا عمق شش متری پایین بروید تا به درون خانه برسید. معمار این بنای باشکوه علی مریمی کاشانی بوده است. شروع ساخت این خانه در سال 1250 هجری قمری بود و 10 سال طول کشیده است. بزرگترین اثر معماری ایرانی مربوط به خانه طباطبایی ها می باشد. علی مریمی توانست یکی از بزرگ‌ترین و با شکوه‌ترین آثار معماری اصیل ایرانی را به مانند یک شاهکار هنری خلق کند. چون سید جعفر طباطبایی تاجر فرش بود به سفارش او تمام گچبری های استفاده شده در بنا از نقش‌های اصیل فرش ایرانی است به خاطر همین معماری و هنر استفاده شده در این خانه بکر و خاص است. زیباترین و بزرگترین قسمت خانه شاه شین است این اتاق هفت دری زیبایی خاص خود را دارد. آینه کاری ها و گچ بری ها و مقرنس بندی  همه به زیباترین شکل در کنار هم قرار گرفته است. در بخش جلوی شاه نشین ایوان آیینه قرار دارد. طراحی سقف ایوان آیینه از الگوها و قالب‌های اصیل فرش ایرانی الهام گرفته شده و با فانوس های آویزان تزیینات و زیبایی آن را دو چندان شده است. نکته قابل ذکر خانه‌های تاریخی به خصوص دوره قاجار کارکرد متفاوت هر بخش از خانه است و هر قسمت از خانه به شیوه خاص و هدف مشخص و طراحی و ساخته شده است. خانه طباطبایی ها به عنوان یکی از خانه های اصیل ایرانی اسلامی شناخته شده و تاکنون چندین بار مرمت و بازسازی شده است این خانه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه طباطبایی ها در بافت قدیمی شهر کاشان در خیابان علوی و محله سلطان امیر احمد قرار گرفته است و دیگر اماکن تاریخی شهر کاشان با فاصله کمی نسبت به هم در این محل قرار دارند. اگر به کاشان سفر کردید و قصد بازدید از خانه تاریخی را داشتید باید به این نکته توجه کنید که سالمندان و آنهایی که توانایی جسمی پایینی دارند در بالا رفتن از پله های بنا دچار مشکل می شوند. 

حمام میراحمد کاشان

 یکی از بزرگترین جاذبه های دیدنی کاشان حمام امیر سلطان احمدی است. این حمام وسعتی 1102 متر مربعی دارد و نام خود را از امامزاده سلطان میر احمد گرفته است نام اصلی او احمد میرزاده است که طبق شجره نامه او فرزند ابو احمد ضیاءالدین فرزند ابو احمد ابو ناصر قمرالدین است که با شش نسل به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد گرفته است. این حمام تاریخی نمونه‌ای منحصر به فرد از حمام‌های ایران به شمار می‌رود و از نظر معماری و تزئینات کم نظیر است. حمام امیر احمد یکی از عناصر مهم شهر کاشان به شمار می‌آید. قدمت این ها حمام به دوران سلجوقیان میرسد. البته برخی معتقدند هستند حمام میراحمد در زمان قاجار و در سال 1292 هجری قمری بر روی خرابه‌های حمام  قدیمی ساخته شده و حمام کوچکی به آن اضافه شده است. ورودی حمام چندین فضا (جلوخان، سر در ورودی و... دارد) قبل از اینکه به داخل حمام بروید در هشتی نگاهی به سقف بیاندازید. رسم بندی به کار رفته در سقف جذاب و تماشایی است.

این حمام به شکل یک سالن بزرگ هشت ضلعی است که حوضی هشت شلعی در میان آن قرار دارد. فضای میانی حمام با هشت ستون در برگرفته شده است که فضای نشستن را از فضای میانی جدا می کند. این بخش اصلی حمام نیست بلکه محل تعویض لباس و جایی که افراد می توانستند در آن با دیگران ملاقات کرده و به صحبت بپردازند بوده است. فضای اصلی شست و شو یا گرمخانه حمام میراحمد  شامل حمام های خصوصی می‌شود. گرمخانه و سربینه توسط دالانی به هم وصل می شود که پیچ و خم‌های زیادی دارد تا میزان جابجایی گرما و رطوبت را بین دو فضا کم کند. فضای داخلی حمام به خصوص سربینه با کاشی های فیروزه ای و طلایی گچبری، آجرکاری و نقاشی های هنری تزیین شده است. سقف حمام از گنبد های بسیار تشکیل شده که عدسی های محدبی برای تامین نور مورد نیاز حمام را در خود جای داده‌اند. این روزنه ها در کنار نور کافی، اشرافی به داخل حمام ایجاد نمی‌کرده است. حمام سلطان میر احمد دارای دو قسمت است حمام بزرگ و حمام کوچک که هر دو شامل قسمت هایی همچون جلوخان، سردر ورودی، هشتی، راهروهای ارتباطی، سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه، صفحه شاه نشین، اتاق نظافت، تون، گربه رو (چپیله)، دستک، برف انداز، جامخانه و چاه خانه می باشد. مهمترین بخش حمام سربینه و گرمخانه است و بیشترین تزئینات در این دو بخش انجام شده است. فضای اول حمام سربینه یا بینه است که محل رخت کن و آماده شدن برای حمام و یا خروج از حمام می باشد. کف بینه و غرفه‌های اطراف آن از جنس سنگ است که دورتادور حوض میانی قرار گرفته است. سقف سربینه به شکل گنبد می‌شود و در سکوهای اطراف آن امکان استراحت و نشستن وجود دارد. هوای بینه را نیمه گرم نگه می‌دارند تا هنگام ورود افراد یک مرتبه با هوای گرم مواجه نشود و برعکس هنگام خروج با هوای گرم مواجه نشوند.

فضای دوم حمام سلطان امیر احمد گرم خانه است که محل شستشو می باشد.  گرم خانه فضایی ساده دارد و در آن گوشه هایی برای شست و شو قرار گرفته است. از همه زیباتر و شاهکاری هنری حمام پشت بام زیبای آن است. بام این حمام تاریخی گنبدی شکل است که روی هر گند شیشه های عدسی محدب قرار دارد تا نور کافی به حمام برسد و بخش های مختلف حمام دید نداشته باشد. و شامل چاه خانه و مخزن آب حمام نیز می باشد. فضای پشت بام به قدری زییا می باشد که سوژه عکاسی در شب عکاسان سراسر جهان است. بخشی از حمام نیز نقش پشتیبانی دارد و فضای مربوط به تامین آب و حرارت حمام مثل تون و انبار هیزم است. تون محله افروختن آتش در پشت گرم خانه و خزینه است که از بیرون حمام به آن وارد می‌شوند. در زمان‌های قدیم حمام های عمومی نقش مهمی در زندگی ایرانیان داشته اند. حمام های عمومی فقط مکانی برای شست و شو ساخته نمیشدن بلکه مکانی برای ملاقات، شایعات، عبادت و گردهمایی بوده است. یکی از موارد مهم این بنای تاریخی آهک بری و گچ بری هایی است که تعداد 17 لایه مرمتی بیانگر قدمت بنا می باشد. حمام سلطان میر احمد در خیابان علوی، کوچه سلطان امیر احمد واقع شده است و در سال 1355 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. و در سال 1375 این بنای تاریخی مرمت شد و مدتی تغییر کاربری داد و به عنوان سفره خانه و قهوه خانه سنتی مورد استفاده قرار گرفت اما امروزه به عنوان موزه تحت پوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می‌شود.