آشنایی با جشن های ایرانی – سپندارمذگان و روز عشق

آشنایی با جشن سپندارمذگان روز عشق ایرانی

مردم ایران از روزگاران قدیم جزء ملت هایی بودند که پیوند فراوانی با جشن و شادمانی داشتند. جشن هایی که با بهانه های مختلف و مناسبت های گوناگون همراه با شادی و سرور برگزار می شدند. جشن های باستانی هر فرهنگی نشات گرفته از سبک زندگی، خلق و خوی، فلسفه حیات و به طور کلی جهان بینی خاص آن ملت است. یکی از این جشن های باستانی ایران که بنام روز عشق هم شناخته می شود جشن سپندارمذگان هست که در ادامه به تفصیل در مورد آن بحث خواهیم کرد.

سپندارمذگان روز عشق ایرانی

سپندارمذگان روز عشق ایرانی است که به نام های دیگری همچون اسپندگان و یا اسفندگان معروف است و در واقع روزی معادل با روز ولنتاین مسیحیان دانسته می شود. قدمت روز سپندامذگان یا روز عشق ایرانی کهن تر از ولنتاین بوده و در این روز برای بزرگداشت زن و زمین جشن برپا می کردند.
اگرچه هنوز هم در مورد روز دقیق جشن سپندارمذگان اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی تاریخ دقیق آن در ایران باستان روز 5 اسفند ماه بوده است. در آن سالها تمام ماه های شمسی سی روز بودند. ولی در تقویم جدید ایرانی 6 ماه اول سال 31 روز هستند و بقیه 30 روز حساب می شوند بر همین اساس برخی معتقدند که باید جشن سپندارمذگان روز 29 بهمن ماه برگزار گردد.
با این حال برخی هنوز هم نام سپندگان را به معنی پنجمین روز اسفند ماه می دانند و معتقدند باید جشن روز عشق در همین تاریخ برگزار گردد. در کتاب آثارالباقیه ابوریحان بیرونی آمده است که در ایران باستان روز پنجم اسفند ماه را به عنوان روز گرامیداشت مقام زن و زمین جشن می گرفتند.

تاریخ دقیق سپندارمذگان

اگرچه با استناد به منابع کهن بخصوص ابوریحان بیرونی که روز پنجم اسفند ماه را روز جشن سپندارمذگان می دانستند. اما با عنایت به اینکه ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که زمان حیاتش بعد از ابوریحان بیرونی بوده دچار تغییر شده و شش ماه نخست سال 31 روز در نظر گرفته شده است تاریخ مذکور را باید همسو با آن قرار داده و به روز رسانی کرد.
برخی پژوهشگران از جمله استادان : ابراهیم پورداوود، جلیل دوستخواه، رضا مرادی غیاث آبادی و پرویز رجبی، زمان صحیح برگزاری جشن سپندارمذگان را 5 اسفند ماه می دانند و با انتقال آن به 29 بهمن ماه مخالف بود و آن را نادرست تلقی می کنند.

تاریخچه سپندارمذگان

در گاهشماری های گوناگون ایران باستان علاوه بر نام گذاری ماهها، هر کدام از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. به عنوان نمونه نخستین روز هر ماه را با نام "روز اورمزد"، روز دوم هر ماه را، روز بهمن به معنی "سلامت و اندیشه" که اولین صفت خداوند است، روز سوم را اردیبهشت به معنی "بهترین راستی و پاکی" که این هم جزء صفات بارز خداوند است، و روز چهارم در هر ماه را شهریور یعنی "شاهی و فرمانروایی آرمانی" که مختص خداوند است و روز پنجم هر ماه را "سپندارمذ" می نامیدند.
لقب ملی زمین در ایران باستان سپندمذ بوده است که به معنای گستراننده، مقدس و فروتن است. زمین به عنوان نمادی از عشق شناخته می شده چون با فروتنی و تواضع تمام به همه جا عشق می گستراند. زشت و زیبا را یکی می انگارد و همچون مادری همه را در دامان پر از مهر خود در امان نگه می دارد. بر همین اساس در فرهنگ ایران باستان اسپندارمذگان به عنوان نمادی از مهر مادری و باروری پنداشته می شد.
در هر ماه، نام روز و ماه، یکبار یکسان می شده که به همین مناسبت جشنی برپا می شد که متناسب با نام آن روز و ماه بود. برای مثال شانزدهم هر ماه، "مهر" نامیده می شد که در ماه مهر، "مهرگان" لقب می گرفت. و هر جشنی با مفهوم عمیق خود موجب شادی آفرینی و سرور مردم می شد.
"سپندارمذگان" نیز روز زن و زمین لقب گرفته است. و پنجم اسفند ماه به عنوان روز جشن اسپندارمذگان در تمام گاه شماری های ایرانی دانسته می شود.

آیین های روز جشن سپندارمذگان

در روز جشن سپندارمذگان آیین های خاصی برای بزرگداشت مقام زن وجود داشته که در آن مردان به همسران خود هدیه می دادند. مردان زنان خانواده را بزرگ داشته و آنها را بر تخت شاهی می نشاندند و از آنها اطاعت می کردند. این روز همانند یک یادآوری برای گرامی داشتن و ارج نهادن به جایگاه زن بود تا با برگزاری آن مردان زنان و مادران خود را ارزش دهند. اغلب این جشن به شکل باشکوهی برگزار می شده تا این عزت و احترام مقام زن برای مردان گوشزد شود.