می‌دانید استرس در بارداری چه تاثیری روی جنین می‌گذارد؟
می‌دانید استرس در بارداری چه تاثیری روی جنین و مادر می‌گذارد؟
دوران بارداری یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی خانم‌ها می‌باشد که در کنار آن کنترل استرس در زمان بارداری یکی از مسائلی است که بسیار اهمیت دارد. استرس پدیده‌ای طبیعی و غیر قابل اجتناب است که مقدار مشخصی از آن زندگی هر فردی را درگیر می‌کند و نمی‌توان از آن فرار کرد. اما مشکل زمانی به وجود می‌آید و حاد می‌شود که مقدار این استرس زیادتر از حد معمول و غیر قابل کنترل و مدیریت شود.
نگرانی و اضطرابی که مادر را در دوران بارداری درگیر می‌کند ممکن است در رابطه با سلامت جنین، کم تجربگی مادر و همسر، مشکلات ارتباطی با خانواده و همسر و افکار منفی مادر باشد اما باید بدانید که استرس در دوران بارداری می‌تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات و اختلالات روانی و جسمانی در جنین و خود مادر قبل و بعد از تولد کودک ایجاد کند.
خبر خوب این است که آگاهی از کنترل و مدیریت این استرس در خانم‌های باردار تا میزان قابل توجهی از عوارض استرس را کم می‌کند و دیگر جای هیچ نگرانی نیست.
با ما همراه باشید تا در ادامه این مقاله در رابطه با نشانه‌های استرس و عوامل تاثیر گذار بر افزایش استرس را با هم بررسی کنیم.
گروه تولیدی جوراب آدورا 
آموزشگاه مراقبت و زیبایی شیوا خاتون 
پت شاپ پت راید مارکت 
حریر تشک پرنیان نشانه استرس در دوران بارداری
این را باید بدانید که هر استرسی خطرناک نیست و با آگاهی از علائم و نشانه‌های استرس میتوانید آن‌ها را تشخیص داده و تاحد زیادی کنترل کنید.
از جمله عوامل استرس‌زا در دوران بارداری عبارت است از:
- تغییر اشتها
- تغییرات خلقی بابت تغییرات هورمونی بدن
- حالت تهوع و استفراغ‌های گاه و بی‌گاه
- سردرد
- نگرانی دائمی و زیاد در مورد مسائل زندگی و خانوادگی
- تغییر سلیقه و علایق
- عدم توانایی در خوابیدن
- سرگیجه
- خستگی بیش از حد
- مشکلات گوارشی
عوامل تاثیر گذار در استرس در دوران بارداری
به طور کلی همه خانم‌ها در دوران بارداری استرس می‌گیرند اما عواملی هستند که موجب افزایش بیش از حد این استرس در دوران بارداری می‌شود که این عوامل عبارت است از:
- اولین بارداری
- نگرانی در مورد سلامت جنین
- کم تجربگی مادران جوان
- مشکلات ارتباطی با همسر و خانواده
- فقدان حمایت اجتماعی
- افکار منفی در مورد مسائل مختلف
- مسائل و مشکلات مالی
- نگرانی در مورد به دنیا آمدن فرزند و تاثیر بر روی رابطه با همسر
- تجربه زایمان دشوار در خانواده و یا سقط جنین
تاثیر استرس بر جنین
به دلیل آنکه سه ماه اول بارداری بسیار حساس و زمان پایه برای شکل گیری ارگان‌های حیاتی جنین مانند مغز، قلب، کلیه و... می‌باشد استرس مادر در این ماه‌ها می‌تواند تاثیر منفی بر روی جنین بگذارد و آن را در معرض مشکلات زیادی قرار دهد. استرس‌ها طبیعتا به دو صورت مداوم و مزمن با رشد جنین تداخل دارند.
طبق تحقیقات انجام گرفته نشان داده شده است که استرس‌های طولانی مدت می‌توانند موجب سقط، تولد زود هنگام جنین، زمینه‌ای برای ابتلا به بیماری‌های روانی مانند ناآرامی، افسردگی و بیش فعالی شود.
تاثیر استرس بر کودک
قرار گرفتن مادر در شرایط استرس زای مزمن و طولانی علاوه بر تاثیر گذاری در روند تکامل مغز جنین می‌تواند بعد از تولد کودک هم منجر به بروز مشکلات رفتاری در او شود. اضطراب و استرس می‌تواند موجب وزن بسیار پایین نوزاد هنگام تولد، زایمان زودرس، مرده‌زایی و یا سقط جنین نیز بشود. (البته جای هیچ نگرانی نیست چون همه این عوارض به راحتی قابل پیشگیری و درمان هستند)
تاثیر افکار مادر بر جنین در دوران بارداری
تفکرات منفی می‌تواند موجب بروز اشکالات اساسی در رفتار کودک شود و حتی جالب است بدانید که این نگرانی و استرس به کودک نیز منتقل می‌شود. بسیاری از مواقع پیش می‌آید هنگامی که اتفاق بدی رخ می‌دهد، افراد آن را با اتفاقات بد گذشته خود پیوند می‌دهند و احساس غم و ناراحتی به یک باره در آن‌ها تشدید می‌شود.
همچنین برخی افراد بیش از حد به تجزیه و تحلیل تعاملات و تجارب معمولی می‌پردازند. این درحالی است که بسیاری از مشغله‌های ذهنی شخص حتی وجود خارجی هم ندارد. شاید هم اکنون در مورد بسیاری از مشکلاتی که امکان دارد به نتایج منفی برسید به خود سخت بگیرید و مضطرب شوید. اینگونه افکار منفی استرس را تشدید می‌کنند و منجر به ترشح مقدار بسیار بالای هورمون استرس یا کورتیزول می‌شوند. کورتیزول‌ها از جفت عبور کرده و مستقیم وارد بدن جنین می‌شوند و می‌توانند مشکلاتی را برای او به وجود آورند. کودکانی که در معرض اینگونه استرس‌ها قرار می‌گیرند معمولا هوش کمتری دارند و اغلب مضطرب و ترسو هستند. همچنین استرس مادر می‌تواند موجب بیش فعالی و بی توجهی در کودک شود.
تاثیر استرس بر جنسیت جنین
طبق تحقیقات و مطالعات انجام گرفته نشان داده شده است اغلب مادرهایی که دچار اضطراب و استرس بیش از اندازه هستند، فرزند دختر به دنیا می‌آورند. احتمال به دنیا آمدن نوزاد دختر در مادرانی که استرس زیادی داشته‌اند حدود 5% بیشتر از مادرانی است که آرامش داشته‌اند. تعیین جنسیت فرزند توسط کروموزوم های پدر صورت می‌گیرد اما ترشح هورمون‌های استرس در بدن مادر موجب می‌شود کروموزوم‌های مربوط به پسر و لانه گزینی جنین پسر در رحم با مشکل روبرو شود.
تاثیر ترس ناگهانی بر جنین
به دلیل آنکه کنترل فشار خون مادر در دوران بارداری بسیار اهمیت دارد. بهترین کار این است که مادرها سعی کنند خود را از عواملی که می‌تواند موجب استرس، ترس و هیجان ناگهانی شوند دور نگه دارند. این موارد می‌تواند موجب افزایش فشار خون شود که بر روی سلامت جنین بسیار تاثیر گذار است.
تاثیر استرس مادر بر ضربان قلب جنین
همان طور که ضربان قلب همگی افراد ممکن است دچار نوسان شود، تپش قلب جنین هم ممکن است دچار نوسان شود. البته این را هم باید بدانید ضربان قلب جنین بسیار سریع‌تر از بزرگسالان است. اندازه نرمال ضربان قلب جنین بین 120 تا 160 تپش در دقیقه است. مصرف الکل، سیگار، استرس و... می‌توان اکسیژن رسانی به جنین را کاهش دهد و موجب بالا رفتن سرعت تپش قلب وی شود.
تاثیر فشار عصبی مادر بر جنین
طبق تحقیقات صورت گرفته توسط پزشکان متخصص زنان، جنین نه تنها می‌تواند تحریکات محیطی را درک و تجربه کند بلکه احساسات مادر در دوران بارداری نیز مواد شیمیایی خاصی را داخل خون او رها می‌کند که این مواد در عرض چند ثانیه از طریق بند ناف به جنین انتقال پیدا می‌کنند و می‌توانند بر روی جنین تاثیر بد بگذارند. عصبانیت مادر به مدت طولانی در دوران بارداری می‌تواند منجر به زایمان زودرس، تولد نوزاد نارس، وزن پایین یا مشکلات تنفسی نوزاد شود. اگر استرس گرفته‌اید و یا ترسیده‌اید و این ترس و استرس به مدت زیادی با شما باقی مانده است و مدیریت آن برای شما سخت شده است، میتوانید به متخصصان سلامت روان و یا پزشکان متخصص زنان و زایمان که در موارد این چنینی تخصص کافی دارد مراجعه کنید تا استرس و فشار عصبی شما برطرف شود.
علت عصبانیت در دوران بارداری
- احساس نابرابری
- تغییرات هورمونی
- سختی‌های دوران بارداری
- ترس
چگونه از عصبانیت در دوران بارداری جلوگیری کنیم؟
- استفاده از تکنیک‌های آرامش بخش
- بهبود روابط
- تغییر شیوه تفکر
- تغییر عادات
- رویا پردازی مثبت
- برنامه ریزی روزانه
- مراجعه به انجمن‌های حمایتی
- انتخاب سبک زندگی سالم
روش‌های کنترل استرس و جلوگیری از آن
- استراحت کافی مادران باردار برای کاهش استرس
استراحت برای مادر و فرزند بسیار مفید و لازم و ضروری است بنابراین به خاطر استراحت کردن اصلا احساس گناه نکنید. برای فرزند خود وقت بگذارید با او صحبت کنید و برایش آواز بخوانید زیرا پس از گذشت 23 هفته از بارداریتان جنین می‌تواند صدای شما را کاملا بشنود، تشخیص دهد، درک کند و آرامش بگیرید. این کار موجب می‌شود بعد از تولد بتوانید بهتر با او ارتباط برقرار کنید.
حواستان را به بدن خود بدهید اگر احساس خستگی می‌کردید زودتر به رختخواب بروید و استراحت کنید زیرا بدن برای سلامتی و رشد نوزاد تمام تلاشش را به کار گرفته است به همین علت نیاز به خواب کافی دارید. این را هم می‌دانیم که اگر فرزند دیگری داشته باشید استراحت برایتان دشوار می‌شود اما در هر حال باید وقتی را برای خود بگذارید و استراحت کنید. برای استراحت میتوانید از همسر، مادر و پدر خود درخواست کنید که از فرزندتان نگهداری کنند تا بتوانید بیشتر استراحت کنید.
- صحبت کردن مادران باردار درباره افکار و اضطرابشان
اگر در رابطه با مسائل شخصی و یا فرزندتان نگران هستید، میتوانید با پزشک متخصص، ماما و یا حتی یک روانشناس در این رابطه صحبت کنید. در این مورد از ابراز احساسات خود خجالت نکشید و راحت باشید تا بتوانید پشتیبانی مورد نیازتان را به دست آورید. همچنین میتوانید با همسر خود یا دوست مورد اعتماد و صمیمی خود صحبت کنید. شاید متوجه شوید که در همسرتان هم نگرانی‌هایی وجود دارد که شاید از آن‌ها بی‌خبرید. صحبت کردن در این مورد موجب می‌شود هر دو احساس بهتری کنید.
همچنین بهتر است سعی کنید با مادرهای بارداری که در وضعیت شما هستند هم صحبت کنید زیرا آن‌ها ممکن است مشکلات شما را داشته باشند و در این راه بتوانید به یکدیگر کمک کنید و از نگرانی‌هایتان بکاهید.
- توجه ویژه مادران باردار به تغذیه و رژیم غذایی برای کاهش استرس
خوب غذا خوردن برای سلامت بدن و ذهن بسیار مفید است. برنامه غذایی مرتب و سالم که شامل ویتامین‌ها، اسیدهای چرب امگا 3 و مواد معدنی کافی می‌باشد می‌تواند بر روی خلق و خو تاثیر بگذارد. توجه داشته باشید که اسیدهای چرب امگا 3 که در غذاهای دریایی و ماهی‌های روغنی یافت می‌شود هم می‌تواند به کاهش افسردگی کمک کند. بنابراین بهتر است دو وعده غذایی را در هفته به غذاهای دریایی مانند ماهی تن، سالمون و قزل آلا اختصاص دهید. اسید آمینه تریپتوفان در کنار اینکه می‌تواند حال شما را بهتر کند همچنین می‌تواند به افزایش سروتونین و ملاتونین در مغز هم کمک کند. ملاتونین و سروتونین به خواب بهتر شما کمک بسیاری می‌کنند و باعث می‌شوند حالتان بهتر شود.
تریپتوفان‌ها در مغزها و دانه‌ها وجود دارند که میتوانید آن‌ها را در تنقلات یافت کنید. همچنین در گوشت مرغ و بوقلمون، تخم مرغ، ماهی، ماست و پنیر نیز به مقدار قابل توجهی یافت می‌شود. البته باید توجه داشته باشید وضعیت آب بدن هم مهم است و باید در طول روز آب کافی بنوشید تا وضعیت روانی شما آرام باشد.
ورزش کردن مادران باردار برای کاهش استرس
ورزش کردن در زمان بارداری کاملا بی‌خطر است. اگر قبل از بارداری هیچ گونه تمرینات ورزشی انجام نمی‌دادید، در بارداری بهترین موقع برای ورزش است. البته باید توجه داشته باشید که به سمت ورزش‌های ملایم مانند پیاده روی سبک و شنا بروید. شنا ورزشی بسیار مفید برای بدن است و بدون اینکه فشاری به مفصل‌هایتان وارد کند می‌تواند شما را سر حال نگه دارد. اگر نمی‌توانید به استخر بروید بهتر است پیاده روی کنید.
یوگا هم یکی از ورزش‌های مفید در دوران بارداری است که میتوانید با استفاده از تکنیک‌های خاص آن آرام شوید و از یوگا و آرامش ذهنی بهره ببرید. سعی کنید ورزش را داخل برنامه روزانه‌تان جای دهید به عنوان مثال اگر مدتی است که پشت میز نشسته‌اید بهتر است بلند شوید و کمی قدم بزنید.
- آمادگی روحی و روانی مادر برای زایمان
بهتر است قبل از زایمان در کلاس‌های آموزشی شرکت کنید و اطلاعات بیشتری را در رابطه با زایمان کسب کنید. همچنین میتوانید در کلاس‌های آنلاین شرکت کنید و یا مطالبی را از کتاب‌ها مطالعه کنید. اگر برنامه مشخصی برای سزارین دارید بهتر است در رابطه با اتفاق‌های احتمالی آن روز با پزشک خود صحبت کنید زیرا اگر اطلاعات کافی در این رابطه داشته باشید میتوانید کنترل بیشتری بر اتفاقات احتمالی داشته باشید و بیشتر احساس اطمینان و آرامش کنید. اگر می‌دانید که در کدام بیمارستان قرار است فرزندتان را به دنیا بیاورید بهتر است قبل از به دنیا آمدن فرزند یک سر به آنجا بزنید تا اینکه ببینید قرار است فرزندان در چه محلی به دنیا بیاید و این می‌تواند آرامشتان را بیشتر کند.
- خودتان را برای زندگی خانوادگی آماده کنید
کاملا مشخص است که مادر بودن را باید در مسیر یاد بگیرید بنابراین اگر آشنا و یا دوستی دارید که فرزند یا نوزاد کوچکی دارد، بهتر است به آن‌ها سر بزنید و کمی از وقتتان را با آن‌ها بگذرانید تا در کنار آن‌ها بتوانید تجربه کسب کنید.
- کنارآمدن با تغییرات جدید
تغییرات یکی از دلایل مهمی هستند که موجب استرس می‌شوند. هر چه از مدت بارداری می‌گذرد این تغییرات بیشتر می‌شود. بنابراین اگر کارمند هستند از کارفرمای خود درخواست کنید تا ساعت کاریتان را کمتر کند و زودتر به خانه بازگردید. اگر با وسیله عمومی تردد می‌کنید بهتر است حتما بنشینید و اگر جایی نبود از کسی بخواهید جایش را به شما بدهد. از این کار خجالت نکشید زیرا خیلی‌ها با کمال میل حاضرند این کار را انجام دهند.
- برنامه ریزی برای مسائل مالی
اگر نگران خرید وسایل و لباس‌های بچه هستید. ابتدا لیستی از آن‌ها را تهیه کنید و ببینید چه چیزهایی لازم دارید سپس ببینید کدام لوازم را از قبل دارید و کدام را میتوانید از خانواده و یا دوستی که به تازگی فرزندی به دنیا آورده و دیگر لازم ندارد بگیرید. لازم نیست همه لوازمی که یادداشت کرده‌اید را خریداری کنید زیرا برخی از آن‌ها تنها برای یک یا دو ماه مورد استفاده قرار می‌گیرند و بعد دیگر کارایی ندارند. اگر کارمند هستید ممکن است برایتان حمایت‌هایی وجود داشته باشید بنابراین این مسائل را به خوبی پیگیری کنید و اصلا خجالت نکشید.
- برای خودتان سرگرمی‌های مفرح و شاد تدارک ببینید
خنده یکی از بهترین روش‌های درمانی برای آرامش بدن است. با دوستان خود معاشرت کنید برای دیدن فیلم سینمایی خنده‌دار به سینما بروید و یا فیلم و سریال خنده‌دار را در خانه در کنار دوستان و خانواده‌تان مشاهده کنید. به زیبایی خود اهمیت دهید و به خودتان برسید.
- از خدمات مشاوره و روانشناسی استفاده کنید
اگر تمامی روش‌های گفته شده را انجام دادید و از استرس شما کم نشد بهترین راه این است که به مشاوران، ماماها و متخصصین این کار مراجعه کنید و دقیقا مشکل خود را با آن‌ها در میان بگذارید تا بتوانید به آرامش برسید و مشکلاتان را برطرف کنید.
در انتهای این مقاله از تمام شما خوانندگان محترم و مادران عزیزی که تجربه مشابهی در دوران بارداری خود داشته‌اند تقاضا می‌کنیم تا با اشتراک گذاری نظرات و تجربیاتشان، مادران باردار و نگران را راهنمایی کرده و همچنین ما را در ارائه هرچه بهتر مقالات آموزشی یاری رسانند.